2020: Vượt trở ngại, ngoạn mục bứt phá

Trải qua một năm 2020 đầy biến động về thị trường, sản xuất, thế nhưng ngành thủy sản đã liên tiếp vượt qua trở ngại để về đích một cách xuất sắc. Và như Bộ trưởng Bộ NN&PTNT Nguyễn Xuân Cường khẳng định, đây là một năm toàn ngành vượt khó đi lên.

Nhiều gian nan

Năm 2020, ngành thủy sản liên tiếp vấp trở ngại. Ngay từ đầu năm, đại dịch COVID-19 ập đến đã khiến cho giao thương bị gián đoạn, hoạt động xuất khẩu gặp khó với cả chính ngạch và tiểu ngạch, đẩy giá thủy sản nguyên liệu xuống đáy. Giá tôm các loại, cá tra, hải sản, nhuyễn thể hai mảnh vỏ… đều không thoát khỏi thảm cảnh. Tiếp theo đó, hạn mặn khốc liệt, kéo dài ở ĐBSCL khiến người nuôi “kẹt” đủ bề…

Ngoài ra, thời tiết trên biển thời điểm cuối năm không thuận lợi cho lĩnh vực khai thác khi áp thấp nhiệt đới và các cơn bão liên tiếp xuất hiện tại vùng biển miền Trung, ảnh hưởng nhiều đến hoạt động khai thác biển. Ủy ban châu Âu (EC) vẫn duy trì cảnh báo “thẻ vàng” đối với sản phẩm hải sản xuất khẩu của Việt Nam. Cùng đó, nguồn lợi thủy sản đang ngày càng suy giảm do cường độ khai thác tăng mạnh; hệ môi trường sinh thái ngày càng suy giảm, ảnh hưởng xấu tới việc tái tạo nguồn lợi… Việc lập các khu bảo tồn nguồn lợi thủy sản đang hết sức cấp thiết. Tuy nhiên đang vướng ở nhiều địa phương do quỹ đất, quỹ mặt nước dành cho các khu vực bảo tồn nguồn lợi thủy sản rất khó khăn, nhiều địa phương không mặn mà mở rộng các khu vực bảo tồn do phải ưu tiên quỹ đất cho phát triển kinh tế xã hội.

Mặt khác, ngành thủy sản còn gặp nhiều khó khăn do sự cạnh tranh từ các nước. Chẳng hạn, Ấn Độ, Ecuador tăng cường nuôi tôm nguyên liệu để cung ứng ra thị trường thế giới; Trung Quốc, Indonesisa mở rộng diện tích nuôi cá tra, tự cung ứng nguồn nhiên liệu trong nước, thậm chí phục vụ xuất khẩu… Chưa kể, các rào cản kỹ thuật tại một số thị trường ảnh hưởng đến sản xuất trong nước.

Vượt qua tất cả, ngành thủy sản năm 2020 đã hoàn thành đạt và vượt nhiều chỉ tiêu đặt ra. Theo báo cáo của Tổng cục Thủy sản, ước năm 2020, tốc độ tăng giá trị sản xuất thủy sản (giá so sánh năm 2010) đạt 3,05% so năm 2019; tổng sản lượng đạt 8,4 triệu tấn, tăng 1,8%, trong đó sản lượng khai thác đạt 3,85 triệu tấn, tăng 2,1%, nuôi trồng đạt 4,56 triệu tấn, tăng 1,5%. Kim ngạch xuất khẩu 8,4 tỷ USD.

Năm qua, tổng diện tích NTTS chỉ bằng năm 2019, tuy nhiên, sản lượng lại tăng 1,5% với 4,56 triệu tấn. Kết quả này có sự đóng góp quan trọng của tôm nuôi nước lợ, nhất là TTCT khi rất nhiều mô hình nuôi thâm canh, siêu thâm canh đạt hiệu quả cao. Cụ thể, sản lượng tôm nuôi đạt 950.000 tấn (tôm sú đạt 267.700 tấn, tăng 1%; TTCT 632.300 tấn, tăng 8,5%, tôm khác 50.000 tấn); sản lượng cá tra lại giảm 3,1% so cùng kỳ, khi chỉ đạt 1.560.000 tấn.

Năm 2020, nuôi biển tiếp tục có sự tăng trưởng tốt. Với diện tích 260.000 ha và 7,5 triệu m3 lồng, nuôi biển thu về sản lượng đạt 600.000 tấn. Trong đó, cá biển 38.000 tấn; nhuyễn thể 375.000 tấn; tôm hùm 2.100 tấn; rong biển 120.000 tấn; còn lại là cua biển và các đối tượng nuôi khác.

Ngành tôm năm 2020 thực sự là một điểm sáng trong bức tranh tăng trưởng của thủy sản. Ảnh: Thanh Cường

Điều đáng nói, năm 2020 đã chứng kiến việc sản phẩm thủy sản Việt Nam thay đổi cách tiếp cận và mở rộng thị trường. Đặc biệt là, nhiều doanh nghiệp cá tra đã chính thức tham gia khai thác thị trường phía Bắc và đạt được những hiệu quả bước đầu, với hy vọng đây là “hậu phương” vững chắc để đẩy mạnh phát triển ngành hàng quan trọng này.

Bên cạnh đó, ngành thủy sản năm qua cũng đã ký kết nhiều biên bản ghi nhớ với các quốc gia như Mỹ, Nhật Bản; tham mưu Bộ NN&PTNT phê duyệt chủ trương ký Bản ghi nhớ về chống khai thác IUU với phía Thái Lan. Đồng thời, đề xuất sáng kiến xây dựng lộ trình chống khai thác IUU trong khu vực ASEAN giai đoạn 2021 – 2025; hợp tác với WCPFC triển khai Dự án Quản lý nghề cá trong vùng biển Tây Thái Bình Dương và Đông Á…

Điểm đáng ghi nhận là Việt Nam đã chấm dứt tình trạng tàu cá vi phạm khai thác hải sản trái phép ở các quốc đảo Thái Bình Dương. Các kết quả triển khai đã được Đoàn thanh tra của EC đánh giá cao. Đây là cơ sở vững chắc để ngành thủy sản nhanh chóng lấy lại “thẻ xanh” tại thị trường châu Âu.

Tạo đà cho năm mới

Theo báo cáo của Tổng cục Thủy sản, trong các tháng cuối năm 2020, khi dịch COVID-19 đã bắt đầu được khống chế, sản lượng và tốc độ tăng trưởng thủy sản đạt khá, đặc biệt đối với ngành hàng cá tra và tôm nước lợ, giá trị kim ngạch xuất khẩu tăng trở lại. Dấu hiệu khởi sắc này trở thành tiền đề quan trọng cho tăng trưởng năm 2021.

Mặc dù khó khăn chưa qua hết, thế nhưng, niềm tin kinh tế thế giới tăng trưởng trở lại khi dịch COVID-19 bớt hoành hành và vaccine COVID-19 đã xuất hiện. Cùng đó, lợi thế từ ưu đãi của Hiệp định CPTPP và EVFTA, mức thuế chống bán phá giá vào thị trường Mỹ giảm… giúp ngành thủy sản duy trì tốc độ tăng trưởng cao, hiệu quả được nâng lên.

Năm 2021, ngành thủy sản sẽ tiếp tục duy trì diện tích nuôi trồng như năm 2020 (1,3 triệu ha); trong đó, diện tích nuôi cá tra 5.700 ha, tôm nước lợ 740.000 ha. Tổng sản lượng thủy sản đạt khoảng 8,5 triệu tấn, bằng 101,1% so ước thực hiện năm 2020. Kim ngạch xuất khẩu khoảng 8,6 tỷ USD, tăng 2,6% so 2020. Cùng đó, cơ bản ổn định tổng sản lượng thủy sản, nhưng sẽ điều chỉnh giảm dần sản lượng khai thác, tăng sản lượng nuôi trồng, tăng giá trị sản xuất đối với sản phẩm, đáp ứng mục tiêu tăng trưởng.

Các chuyên gia y tế thế giới đều nhận định diễn biến đại dịch COVID-19 vẫn khá phức tạp trong năm 2021. Song, thực tế thị trường năm 2020 đã cho thấy tiêu thụ thủy sản vẫn là nhu cầu không thể thiếu trong đời sống con người. VASEP dự báo xuất khẩu thủy sản Việt Nam năm 2021 sẽ tăng 10% đạt trên 9,4 tỷ USD, trong đó xuất khẩu tôm vẫn có mức tăng trưởng mạnh nhất: tăng 15%, đạt 4,4 tỷ USD, cá tra sẽ hồi phục với mức tăng 5%, đạt khoảng 1,6 tỷ USD, xuất khẩu các mặt hàng hải sản sẽ tăng 6%, đạt 3,4 tỷ USD.

Nông nghiệp là điểm tựa an ninh lương thực

Năm nay, thiên tai, nhân tai, dịch bệnh ảnh hưởng vô cùng nặng nề đến nông nghiệp, nhưng đây là năm đầy bản lĩnh và thắng lợi toàn diện trên tất cả các lĩnh vực. Nông nghiệp Việt Nam một lần nữa cho thấy vai trò sống còn trong đảm bảo an ninh lương thực quốc gia, tiếp tục làm bệ đỡ của nền kinh tế quốc dân.

Năm 2021, ngành nông nghiệp cần tiếp tục tinh thần biến nguy cơ thành thời cơ. Nguy cơ là sự cực đoan của khí hậu, nhưng chúng ta có kinh nghiệm chống chọi lại với thiên nhiên; còn thời cơ cũng rất lớn khi thị trường được mở ra với việc tham gia 14 FTA, trong đó, có 3 hiệp định ký trong nhiệm kỳ này là CPTPP, EVFTA, RCEP. Do vậy, năm 2021, ngành nông nghiệp phải đạt tăng trưởng khoảng 3%, tốc độ tăng giá trị sản xuất nông, lâm, thủy sản hơn 3%, kim ngạch xuất khẩu khoảng 44 tỷ USD. Đặc biệt, chuyển đổi tư duy từ sản xuất nông nghiệp sang làm kinh tế nông nghiệp; phải chuyển từ đánh bắt thủy sản là chủ yếu sang chiến lược nuôi trồng, nhất là nuôi biển; cần coi trọng cả xuất khẩu và thị trường trong nước. Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Xuân Phúc

Hồng Hà