Giá cá kỷ lục và những băn khoăn

Đầu tháng 3, giá cá tra nguyên liệu ở ĐBSCL đã tăng đến mức kỷ lục, trên 31.000 đồng/kg, cao nhất từ ngày mở ra nuôi cá tra ở vùng đất này.

Kỷ lục chưa dừng lại?

Lý giải của các doanh nghiệp chế biến xuất khẩu, giá cá tra nguyên liệu tăng cao là do khan hiếm. Ông Nguyễn Mạnh Tường, một người nuôi cá tra nhiều năm tại P. Phước Thới (Ô Môn, Cần Thơ) cho biết, giá thành cá tra 20.000 - 22.000 đồng/kg, nên giá bán như nhiều tháng qua ở mức 27.000 - 29.000 đồng/kg đã cho người nuôi có lời khá. “Nay giá trên 31.000 đồng/kg là lời như mơ ước. Nhờ vậy mà tôi cầm cố đất đai vay nợ ngân hàng để bám trụ nghề nuôi cá tra mấy năm trước khi giá cá quá thấp, nay đã trả được nợ. Lại tiếc khi giá lên mức kỷ lục thì không có nhiều cá mà bán cho doanh nghiệp chế biến, họ hỏi hoài à”, ông Tường kể.

Giám đốc HTX Nuôi cá tra huyện Châu Phú (An Giang) Nguyễn Hữu Nguyên phấn khởi, người nuôi cá tra vừa rồi ăn Tết lớn nhờ được giá sau nhiều năm lao đao với con cá tra bán dưới giá thành. Chẳng hạn năm 2016, giá cá tra nguyên liệu có lúc chỉ bán được 18.000 đồng/kg hoặc thậm chí thấp hơn, càng nuôi càng lỗ. “Cũng vì thế, nhiều người không đủ sức đeo đuổi, phải bỏ nuôi và nguồn cá tra nguyên liệu cạn kiệt dần, khi được giá thì không còn bao nhiêu người có cá để bán”, ông Nguyên lý giải.

Tuy nhiên, lại có một điều chưa cơ quan nào giải thích được, theo báo cáo của các cơ quan nhà nước cũng như Hiệp hội Cá tra, mấy năm nay, các doanh nghiệp chế biến xuất khẩu đã chủ động phần lớn diện tích nuôi cá tra (tổ chức nuôi hoặc liên kết với nông hộ), tại sao nay đột ngột thiếu nguyên liệu? Báo cáo của Bộ NN&PTNT, năm 2016, sản lượng cá tra hơn 1,19 triệu tấn, tăng 3,3% so năm 2015. Sang năm 2017 tiếp tục tăng 5,3% so năm 2016, để đạt sản lượng hơn 1,25 triệu tấn, theo báo cáo của Tổng cục Thủy sản. Trong lúc, diện tích nuôi cá tra năm 2017 chỉ tăng 3,5% so năm 2016, nghĩa là năng suất tăng cao hơn diện tích, chứng tỏ việc nuôi cá tra tiến triển tốt.

Từ tháng 8/2016, giá cá tra nguyên liệu tăng lên 23.000 đồng/kg (cao hơn giá thành) và tăng liên tục đến nay. Theo nhiều báo cáo của các ban ngành, không có dấu hiệu bất ổn trong nuôi và xuất khẩu, bởi doanh nghiệp chế biến đang chủ động vùng nuôi. Số liệu Hải quan, tháng 9/2017 xuất khẩu hơn 141 triệu USD, tháng 10 tăng lên 165 triệu USD, tháng 11 và 12 đều trên 160 triệu USD. Tháng 1/2018, xuất khẩu cũng chỉ tăng 7,5% so tháng 12/2017.

Nay đột ngột, giá cá nguyên liệu tăng là do… thiếu, cũng lý giải của các doanh nghiệp chế biến xuất khẩu cá tra và các ban ngành liên quan. Nhiều dự báo còn cho rằng, cá nguyên liệu cho chế biến xuất khẩu sẽ còn thiếu trong cả năm 2018, nghĩa là mức giá kỷ lục còn chưa… dừng lại?

Vẫn thiếu cụ thể

Chủ tịch Hiệp hội Cá tra Việt Nam Dương Nghĩa Quốc xác nhận, ngành cá tra đang thiếu hụt con giống trầm trọng. Việc thiếu cá giống hiện nay đang được dự đoán sẽ thiếu cá nguyên liệu trầm trọng hơn trong thời gian tới. “Các doanh nghiệp chế biến xuất khẩu không có vùng nuôi đang đối mặt với tình trạng thiếu nguyên liệu gay gắt và đây là bài học cho việc không chú ý đến việc xây dựng nguồn nhiên liệu”, ông Quốc nói.

Trong bối cảnh giá cá giống và cá tra nguyên liệu có nhiều biến động nhưng số liệu cụ thể của ngành lại vẫn rất thiếu. Tất cả các thông tin vẫn chung chung theo nhận định chủ quan, rất ít con số định lượng chắc chắn. Đến nay, mới có vài con số cụ thể: Theo Hải quan, xuất khẩu cá tra tháng 1/2018 đạt 172,545 triệu USD. Tình hình thị trường vẫn chiều hướng của năm 2017, các thị trường lớn nhất là Trung Quốc và Hồng Kông tăng 32%; Mỹ tăng 31%, ASEAN tăng 26% và EU giảm 28%. Còn báo cáo của Tổng cục Thủy sản, kế hoạch nuôi cá tra năm 2018, sản lượng 1,3 triệu tấn, tăng 4% so năm 2017. Không có số liệu chính xác hiện nay ĐBSCL có bao nhiêu cơ sở sản xuất giống với sản lượng cũng như diện tích nuôi cá và thu hoạch.

Thanh Thúy