Xây dựng hệ sinh thái ngành hàng nhuyễn thể và rong biển bền vững

Sáng nay (ngày 26/12) tại Nam Định, Bộ NN&PTNT phối hợp cùng UBND tỉnh Nam Định tổ chức Hội nghị “Phát triển sản xuất nhuyễn thể và rong biển” nhằm đánh giá hiện trạng, xác định các khó khăn, thách thức cũng như đề xuất các giải pháp cho việc phát triển bền vững ngành nhuyễn thể và rong biển.

Ngành hàng giàu tiềm năng

Nam Định sở hữu nhiều tiềm năng và lợi thế để phát triển kinh tế thủy sản, đặc biệt là nghề nuôi nhuyễn thể. Trong bối cảnh tái cơ cấu ngành nông nghiệp và triển khai kế hoạch phát triển nuôi biển, ngao được xác định là một trong những đối tượng nuôi chủ lực. Tỉnh đã tập trung chỉ đạo phát triển nghề nuôi ngao theo hướng chuỗi giá trị, đảm bảo bền vững và hiệu quả kinh tế lâu dài.

Các đại biểu tham dự Hội nghị “Phát triển sản xuất nhuyễn thể và rong biển”tại Nam Định

Bên cạnh đó, rong biển tại Nam Định hiện chủ yếu được xem là sản phẩm phụ trong nuôi trồng thủy sản, với sản lượng hàng năm đạt khoảng hơn 4.000 tấn rong tươi. Loại rong biển phổ biến nhất là rong câu chỉ vàng, thường được thu hoạch từ các kênh mương, ao chứa nước, và đầm nuôi tôm sú.

Dù có nhiều tiềm năng và lợi thế, nghề nuôi ngao của tỉnh trong thời gian gần đây cũng gặp phải một số khó khăn, thách thức cần giải quyết.

Lãnh đạo Bộ NN&PTNT và UBND tỉnh Nam Định chủ trì Hội nghị

Phó Chủ tịch Thường trực UBND tỉnh Nam Định, ông Trần Anh Dũng, nhấn mạnh: “Thông qua Hội nghị, ngành nông nghiệp Nam Định mong muốn tiếp thu được những ý kiến đóng góp quý báu từ các chuyên gia và địa phương. Đây sẽ là cơ sở quan trọng để tỉnh định hướng và phát triển hiệu quả hơn nghề nuôi ngao và rong biển trong thời gian tới.”

Ông Trần Anh Dũng, Phó Chủ tịch Thường trực UBND tỉnh Nam Định phát biểu

Ông Phùng Đức Tiến – Thứ trưởng Bộ NN&PTNT nhấn mạnh, nhuyễn thể và rong biển có vai trò quan trọng trong đời sống, không chỉ là những sản phẩm giàu giá trị dinh dưỡng mà còn mang lại lợi ích kinh tế cho ngư dân, giúp làm sạch môi trường và cân bằng hệ sinh thái.

“Việt Nam có nhiều tiềm năng để phát triển nuôi trồng rong biển và nhuyễn thể. Tuy nhiên, hiện nay, chúng ta vẫn phải nhập khẩu một lượng lớn rong biển từ nước ngoài. Vì vậy, trong thời gian tới, cần xây dựng những định hướng phù hợp để thúc đẩy ngành nuôi trồng này,” Thứ trưởng Tiến chia sẻ.

Nuôi nhuyễn thể và trồng rong biển không chỉ đóng góp vào tăng trưởng kinh tế, tạo việc làm và sinh kế bền vững cho ngư dân ven biển, mà còn đóng vai trò quan trọng trong việc giảm áp lực khai thác thủy sản. Đồng thời, hoạt động này góp phần phục hồi nguồn lợi thủy sản, giảm xung đột trong công tác bảo vệ tài nguyên biển và thực hiện hiệu quả chiến lược phát triển thủy sản quốc gia. Đây cũng là một giải pháp hỗ trợ Việt Nam giải quyết vấn đề khai thác hải sản bất hợp pháp, không khai báo và không theo quy định (khai thác IUU).

Thứ trưởng Bộ NN&PTNT Phùng Đức Tiến nhấn mạnh, các sản phẩm rong biển không chỉ mang lại kinh tế cho người dân mà còn giúp bảo vệ môi trường

Theo báo cáo của Cục Thủy sản, năm 2024, diện tích nuôi nhuyễn thể là 57.000 ha (tăng 5,5% so với năm 2022, chiếm khoảng 90% tỷ trọng diện tích nuôi biển), sản lượng nhuyễn thể là 477.878 tấn (chiếm 56% tổng sản lượng nuôi biển); diện tích trồng rong biển là 16.500 ha, sản lượng rong biển là 155.000 tấn. 

Các mặt hàng chế biến từ nhuyễn thể khá phong phú, bao gồm thịt nghêu luộc đông lạnh IQF, nghêu luộc 1 mảnh vỏ, nghêu nguyên ngon, cồi điệp đông lạnh, thịt sò đông lạnh, thịt nghêu hộp…Các mặt hàng này được ưa chuộng và tiêu thụ tốt ở thị trường nội địa, nhiều sản phẩm đã có mặt ở các siêu thị lớn trong nước.

Thách thức và giải pháp 

Ngành nuôi nhuyễn thể và trồng rong biển tại Việt Nam vẫn đang đối mặt với nhiều thách thức, khiến sự phát triển chưa đạt được kỳ vọng. Ông Nguyễn Hồ Nguyên – Giám đốc Công ty TNHH Thủy sản Lenger Việt Nam cho biết, các vấn đề như biến đổi khí hậu, ô nhiễm nguồn nước, suy giảm chất lượng môi trường sống, dịch bệnh, cạnh tranh thị trường gay gắt, chất lượng con giống chưa đảm bảo, giá ngao thiếu ổn định, và quy hoạch vùng nuôi chưa rõ ràng. Theo ông, để phát triển bền vững ngành nuôi nhuyễn thể, cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa nhà nước, doanh nghiệp và người nuôi nhằm giải quyết những khó khăn này.

“Ngành nuôi ngao và nhuyễn thể hai mảnh vỏ tại Việt Nam đang trên đà phát triển mạnh mẽ. Nếu được đầu tư hợp lý, ngành này có tiềm năng trở thành mũi nhọn trong lĩnh vực thủy sản, chỉ đứng sau tôm và cá tra.” ông Nguyên khẳng định.

Hiện nay, Viện Nghiên cứu Nuôi trồng Thủy sản I đã làm chủ công nghệ sản xuất giống và nuôi thương phẩm ngao, ứng dụng các dây chuyền công nghệ tiên tiến để phục vụ xuất khẩu. Để thúc đẩy nghề nuôi nhuyễn thể bền vững và nâng cao giá trị kinh tế, Viện đề xuất giải pháp tăng cường kiểm dịch, kiểm soát dịch bệnh trong sản xuất giống, kiểm tra chất lượng và an toàn thực phẩm. Những bước này sẽ tạo cơ sở cho việc xây dựng các vùng sản xuất giống và nuôi trồng an toàn dịch bệnh, đáp ứng yêu cầu truy xuất nguồn gốc.

Cục trưởng Cục Thủy sản, ông Trần Đình Luân nhận định rằng, nhu cầu tiêu thụ nhuyễn thể và rong biển rất lớn, nhưng thực tế điều kiện sản xuất vẫn còn hạn chế. Ông nhấn mạnh cần quy hoạch và tổ chức ngành hàng một cách bài bản, tránh tình trạng phát triển tự phát, nhằm nâng cao giá trị sản phẩm.

“Tại Vân Đồn, Quảng Ninh, việc kết hợp nuôi rong biển với hàu đã cải thiện môi trường sống và mang lại sinh kế ổn định cho người dân. Vùng đệm trồng rong không chỉ bảo vệ bãi nghêu mà còn tạo ra sản phẩm có giá trị kinh tế cao. Đề án nuôi biển hiện đã được triển khai, trong đó rong biển là một đối tượng ưu tiên nhờ chi phí đầu tư thấp, an toàn và nhu cầu thị trường lớn.” ông Luân chia sẻ.

Kết luận tại Hội nghị, Thứ trưởng Bộ NN&PTNT Phùng Đức Tiến đánh giá cao tiềm năng to lớn của ngành rong biển và nhuyễn thể. Mặc dù một số sản phẩm đã xuất khẩu ra quốc tế, ngành vẫn đối mặt với tình trạng thiếu nguyên liệu.

“Chúng ta đã xây dựng hệ sinh thái đầy đủ từ quản lý nhà nước, khoa học công nghệ đến người nuôi. Tuy nhiên, sự liên kết giữa các thành phần vẫn còn lỏng lẻo. Để hội nhập quốc tế hiệu quả, tôi đề nghị Cục Thủy sản làm đầu mối kết nối doanh nghiệp, hợp tác xã, nhà cung cấp giống, và các đơn vị chế biến vào chuỗi sản xuất. Nếu khai thác tốt thế mạnh này, giá trị xuất khẩu nhuyễn thể sẽ tăng trưởng vượt bậc. Đây cũng là bước đệm để chuyển hướng từ khai thác sang nuôi trồng, với các đối tượng nuôi đa dạng hơn,” Thứ trưởng nhấn mạnh.

Đồng thời, Thứ trưởng cũng lưu ý rằng việc xây dựng cơ chế, chính sách, tiêu chuẩn cần song hành với sự hợp tác của các đơn vị liên quan, bao gồm thú y, chế biến, khoa học công nghệ, doanh nghiệp, và thị trường, nhằm đảm bảo hiệu quả cao nhất trong phát triển ngành nuôi trồng thủy sản.

Thùy Khánh

Hiện nay, Việt Nam đã thành công trong sản xuất giống nhân tạo một số loài nhuyễn thể quan trọng như ngao, nghêu, hầu, bào ngư, sò huyết, điệp quạt, trai ngọc, tu hài, ốc nhảy và vẹm xanh. Cả nước hiện có có 635 cơ sở sản xuất, ương dưỡng giống nhuyễn thể. Sản lượng giống nhuyễn thể sản xuất năm 2024 khoảng 190,30 tỷ con (đạt 99% so với năm 2023), chủ yếu là ngao, hàu Thái Bình Dương. Các đối tượng nhuyễn thể còn lại hiện đang sản xuất ở quy mô nhỏ với số lượng giống ít. Phần giống còn lại được khai thác tự nhiên phục vụ nuôi thương phẩm. Nguồn giống tự nhiên tập trung ở giống ngao tại Bến Tre và Tiền Giang.

Chiến lược phát triển thủy sản đến năm 2030 tầm nhìn đến năm 2045, Thủ tướng Chính phủ đặt ra mục tiêu tăng sản lượng nuôi trồng thủy sản, đa dạng hóa các đối tượng tiềm năng của Việt Nam; trong đó, sản phẩm nhuyễn thể và rong biển là một trong những đối tượng nuôi có tiềm năng, còn dư địa để phát triển.