Tôm bị phân đàn

Trong nuôi tôm thẻ siêu thâm canh, tôm đồng đều về kích cỡ là điều rất quan trọng, quyết định giá cả khi bán và lợi nhuận thu được sau khi thu hoạch

Trong ao đất, chúng ta thường gặp 3 cỡ tôm khác nhau khi thu hoạch. Trong hệ thống siêu thâm canh lót bạt và trong hệ thống nuôi nước xanh, có thể gặp từ 5 – 6 cỡ tôm khác nhau khi thu hoạch.

Chất lượng con giống không ảnh hưởng tới sự đồng đều của tôm khi nuôi. Theo Fabio Higa, nếu tôm không bị ảnh hưởng bởi bệnh (vi khuẩn, kí sinh trùng) hoặc thiếu oxy thì tôm không đều cỡ chịu tác động bởi 2 yếu tố:

• Quản lý thức ăn
• Mất cân bằng ion (khoáng chất)

Dĩ nhiên, đặc tính di truyền cũng có thể tạo ra những cỡ tôm khác nhau nhưng không ảnh hưởng nhiều như việc cho ăn và cân bằng ion trong suốt thời gian nuôi.

1. Quản lý thức ăn

Thức ăn nhân tạo dùng trong trại giống không chìm mà nổi lưng chừng, hòa tan và trộn lẫn trong nước nên tất cả tôm con đều có cơ hội ăn mồi như nhau. Khi tôm giống đem về trại nuôi, chúng ta phải tiếp tục phương thức này nhằm để tất cả giống thả xuống ao được ăn mồi như nhau. Tôm giống không đồng đều do nhiều nguyên nhân nhưng cũng có thể điều chỉnh nếu cho ăn đúng tại ao nuôi.

Hình ảnh cho thấy sai khác kích thước của tôm sau 1 tuần thả giống. Tôm thẻ mật độ 3.500 com/m2 (nuôi siêu thâm canh), độ mặn 60ppt, Brazil, 2017. (Ảnh: Fabio Higa)

Nếu chỉ sử dụng thức ăn công nghiệp dạng viên trong ao nuôi mật độ cao, sẽ có sự phân chia kích cỡ tôm dọc theo bể. Những con lớn nhất chiếm giữ đáy ao, nơi mà hầu hết thức ăn chìm xuống. Những con còn lại, kích thước nhỏ hơn, bơi vòng quanh ao, thường là gần bờ để tìm phần thức ăn còn sót lại. Chúng ta có thể dễ dàng nhìn thấy tập tính này của tôm trong bể siêu thâm canh.

Trong ao, nếu tôm bơi vòng quanh bờ nghĩa là đang cho ăn thiếu và điều này dĩ nhiên sẽ dẫn tới sai biệt kích cỡ trong đàn tôm. Lưu ý rằng, ở đây không nói về chất lượng thức ăn hay số lần cho ăn mà là phân bố thức ăn trong ao và trong tầng nước.

Sử dụng các hạt thức ăn có kích thước khác nhau có thể giúp hạn chế (mà không giải quyết) tình trạng không đều cỡ trong thời gian ương nhưng không hiệu quả khi nuôi thương phẩm.

Khi tôm khỏe mạnh nhưng nổi lên mặt nước, bơi lội quanh bờ người ta có thể cho rằng tôm xung, rất năng động nhưng không phải vậy. Cách nghĩ này cơ bản là sai lầm. Trong thực tế, tôm nói rằng “chúng tôi đói, làm ơn cho chúng tôi nhiều thức ăn hơn bởi vì chúng tôi không thể tìm thấy thức ăn.” Thực tế, bất cứ khi nào nhìn thấy tôm một cách bị động là có vấn đề trong ao nuôi và cần phải giải quyết.

Hình ảnh 7 tấn tôm 7g nổi lên 4000m² mặt nước ao (nuôi siêu thâm canh) do thiếu oxy. Brazil, 2017. (Ảnh: Fabio Higa)

Nếu trong hệ thống nuôi có bổ sung ngũ cố lên men, thức ăn tươi sống, biofloc cũng có thể đạt kết quả tốt trong điều chỉnh sai khác kích cỡ tôm nuôi vì những thứ ấy có thể được những con tôm đói sử dụng như thức ăn. Khi đó, những loại thức ăn không phải thức ăn viên này sẽ đảm bảo tất cả tôm đều được ăn từ đó có thể điều chỉnh kích cỡ. Dù vậy, thức ăn viên vẫn phải được bổ sung để bù đắp lượng thức ăn tự nhiên bị thiếu trong hệ thống biofloc và hệ thống nuôi sử dụng thức ăn còn sống.

Dưới đây là hướng dẫn cho ăn trong ao nuôi tôm siêu thâm canh áp dụng tại Brazil.

Bảng này được áp dụng tùy theo mức cân bằng ion trong nước. Ví dụ, trong ao cân bằng ion ở mức tôm có thể tăng trưởng 3g/tuần, tôm 6 g/con sẽ tăng trưởng thành 9 g/con sau 1 tuần hay theo bảng thức ăn là từ sản lượng 5.700kg tôm tăng lên thành 8.550 kg tôm trong ao, tức là tăng 2.850 kg tôm. Với FCR tuần = 1,5 thì lượng thức ăn nên sử dụng trong tuần ít nhất là 4.275kg (2.850 x1,5).

Mức FCR này có thể khá cao nhưng trong trường hợp cần tăng trọng hãy cho tôm ăn với lượng thức ăn cần thiết để đạt được kích cỡ mong muốn chứ không phải chỉ chăm chăm dựa vào bảng hướng dẫn cho ăn.

Nếu cân bằng ion trong ao nuôi có thể cho phép tôm tăng trọng 3g/ tuần nhưng tôm không đạt được mức đó thì hãy xem xét lại các yếu tố như phương pháp kiểm tra chất lượng nước, hạ tầng, công nhân, chất lượng thức ăn, bệnh…

Nếu khả năng tăng trọng của ao nuôi chỉ đạt 1g/ tuần thì sử dụng bảng cho ăn nào cũng không khác biệt nhiều. Lúc này chỉ cần tập trung điều chỉnh thức ăn đảm bảo tăng trọng hợp lý và tiết kiệm chi phí.

Đừng quá chắc chắn rằng cho ăn đủ khi thấy tất cả tôm khi lấy mẫu đều có ruột đầy. Nhớ rằng tôm có thể ăn tất cả mọi thứ và gần như toàn bộ thời gian ruột của tôm đầy do ăn phân của những con tôm khác.

2. Cân bằng ion trong nước

Có ai đã từng thắc mắc rằng tại sao tôm tự nhiên lại lớn rất nhanh trong khi tại các hệ thống nuôi được quản lý chặc chẽ tôm lại lớn rất chậm, khoảng 1g/tuần? Có nhiều người sẽ nói rằng vì ở biển môi trường ổn định và mật độ thưa nên tôm lớn nhanh. Mật độ thưa có thể là đúng nhưng những thứ khác, nhất là thức ăn lại thiếu hụt ở biển thì giải thích thế nào?

Theo nhận định của Fabio Higa, ngoài các thông số như nhiệt độ, pH, và oxy hòa tan thì cân bằng khoáng chất trong nước là nhân tố chủ yếu ảnh hưởng tới tốc độ lớn của tôm nuôi trong ao.

Tùy thuộc vào cân bằng ion (khoáng chất) trong hệ thống nuôi, sự tăng trưởng của đàn tôm sẽ khác nhau. Nếu không đạt mức cân bằng cần thiết, sẽ chỉ có một phần đàn tôm trong ao tăng trưởng ngay cả khi quản lý thức ăn tốt và một phần khác vẫn ăn thức ăn nhưng không phát triển do các giới hạn về môi trường. Kết quả tất yếu cuối cùng là lệch cỡ.

Tùy thuộc vào cân bằng ion (khoáng chất) trong hệ thống nuôi, sự tăng trưởng của đàn tôm sẽ khác nhau. Nếu không đạt mức cân bằng cần thiết, sẽ chỉ có một phần đàn tôm trong ao tăng trưởng ngay cả khi quản lý thức ăn tốt và một phần khác vẫn ăn thức ăn nhưng không phát triển do các giới hạn về môi trường. Kết quả tất yếu cuối cùng là lệch cỡ.

Ảnh hưởng của tỉ lệ các ion (Ca++:Mg++:K+) trong nước đến mức tăng trưởng của tôm thẻ trong ao nuôi siêu thâm canh

Ví dụ, với tỉ lệ Ca++:Mg++:K+ = 1:7:0,5 trong đó hàm lượng canxi hòa tan trong nước > 200ppm thì tôm sẽ tăng trọng trung bình 2g/ tuần, không bị ảnh hưởng bởi độ mặn và mật độ. Tất nhiên, tính toán này là không kể đến các ảnh hưởng bất lợi khác của chất lượng, số lượng thức ăn, vận chuyển…

Ảnh hưởng của mất cân bằng ion đến sai biệt kích cỡ đàn tôm có thể nhận thấy khi những con lớn nhất trong đàn bắt đầu chết sau một thời gian nuôi với vỏ mềm trong khi hoặc ngay sau khi lột xác. Những con tôm này không nhiễm virus, không nhiễm khuẩn, chỉ bởi thiếu khoáng chất trong nước.

Những con tôm chết này không bị nhiễm virus và vibrio, mà do môi trường nước không cân bằng. Tôm nuôi quản canh, mật độ 30 con/m2, Brazil 2016. (Ảnh: Fabio Higa)

Điều chỉnh quản lý thức ăn và cân bằng ion có thể ngăn ngừa sự khác biệt kích cỡ trong nuôi tôm siêu thâm canh tại trang trại. Tuy nhiên, nhà máy thức ăn, trại sản xuất giống, trại nuôi và nhà máy chế biến phải nói chuyện với nhau và giải quyết vấn đề lệch cỡ tôm nuôi vì lợi ích của tất cả.