Đốm trắng trên tôm

Bài viết tập trung phân tích các bệnh liên quan đến đốm trắng trên cơ thể tôm, để người nuôi có thể phân biết và các cách xử lý chính xác.

1. Đốm trắng do virus WSSV

Đốm trắng loại này là dấu hiệu đặc trưng của bệnh gây ra bởi virus đốm trắng WSSV. Đốm trắng gây ra do virus khi xuất hiện thường kèm theo các triệu chứng như đỏ thân, tấp mé, chết cấp tính.

Đặc trưng của loại đốm trắng này như sau:

Tôm sú: rất dễ nhận ra. Đốm từ 0,5 – 2 mm, có màu trắng nổi bật trên nền xanh của vỏ tôm sú. Khi bóc tách vỏ giáp đầu ngực tôm bệnh xem dưới ánh sáng sẽ thấy các đốm có hình tròn trắng đục, tâm đốm cũng là một hình tròn trong suốt. Các đốm trắng riêng lẻ đôi khi chồng lên nhau thành đám lớn.

Khi quan sát dưới kính hiển vi, đốm trắng trên tôm sú có màu sậm do khúc xạ ánh sáng. Trong vùng đốm xuất hiện rất nhiều các chấm melanin màu đen nổi bật. Đốm trắng do virus luôn xuất hiện các chấm melanin này. Rìa đốm đôi khi có một vành mỏng bao quanh, đôi khi không.

Trong giai đoạn mới xuất hiện, các đốm trắng còn nhỏ và chưa tròn nên có thể khó phân biệt với các loại khác bằng mắt thường. Lúc này nên bóc tách vỏ giáp đầu ngực xem dưới kính hiển vi để kiểm tra các chấm melanin trong vùng đốm.

Cần dựa vào các dấu hiệu bệnh lý của hội chứng đốm trắng do virus để đưa ra kết luận sâu hơn.

Đốm trắng trên vỏ tôm sú nhìn bằng mắt thường, thấy rõ các hình tròn trắng dục có tâm trong suốt

Đốm trắng trên tôm sú soi tươi dưới kính hiển vi có màu sậm do khúc xạ ánh sáng, hình tròn khá hoàn chỉnh. Nhìn thấy rõ các chấm melanin

Các chấm melanin trên đốm trắng mới hình thành, chưa hiện rõ trên giáp đầu ngực của tôm sú nhiễm WSSV

Tôm thẻ: cũng là các đốm tròn từ 0,5 – 2 mm như trên tôm sú nhưng không nổi rõ vì đồng màu với cơ thịt tôm. Khi bóc tách vỏ giáp đầu ngực xem dưới ánh sáng có thể nhìn thấy hình dạng đặc trưng của đốm trắng do virus bao gồm một đốm tròn màu trắng đục có tâm trong suốt.

Khi quan sát dưới kính hiển vi đốm trắng của tôm thẻ xuất hiện chấm melanin ít hơn tôm sú nhưng viền đốm rất nổi bật.

Các đặc trưng của đốm trắng trên tôm thẻ

Nhìn thấy rõ đặc điểm của đốm trắng do virus soi tươi dưới kính hiển vi như đốm hình tròn màu trắng đục, có tâm trong suốt

2. Đốm trắng do vi khuẩn BWSS

Các vết thương cạn trên vỏ, chân các lông cứng trên vỏ hoặc các vết thương nặng có thể xuất hiện các chấm melanin ở tâm, kích thích sự phát triển của vi khuẩn phân hủy vỏ tạo thành các đốm trắng.

Các đốm này thường xuất hiện ở giai đoạn trước lột xác (D) và dễ nhìn thấy trên vỏ lột. Các đốm trắng xuất hiện do vi khuẩn phân hủy vỏ tôm cũng không ảnh hưởng đến lớp vỏ tương lai bên dưới nên không ảnh hưởng đến lột xác của tôm.

Tôm có các đốm trắng BWSS không xuất hiện thể vùi như khi bị nhiễm virus đốm trắng.

Đặc điểm của các đốm trắng do vi khuẩn (BWSS) là:

• Có hình dạng bất kỳ, đôi khi có hình dạng như đốm trắng do virus.

• Tâm các đốm thường đen do sự ăn mòn của vi khuẩn. Đôi khi vỏ bị thủng và có thể nhìn thấy bằng mắt thường.

• Dưới kính hiển vi đốm trắng do vi khuẩn gồm nhiều vòng đồng tâm lan tỏa dạng địa y, có nhiều đường tỏa từ tâm đốm ra vùng rìa (các đường tỏa ra thường xuất hiện ở giai đoạn muộn), rìa đốm uốn lượn. Các vòng đồng tâm dạng địa y ở đốm trắng do BWSS có thể do sự phát triển – tàn lụi từng đợt của vi khuẩn tạo thành.

Đốm trắng do vi khuẩn (BWSS) tạo ra trên giáp đầu ngực tôm sú không dày đặc như đốm trắng do virus (WSSV), gồm cả các đốm trắng đục, có tâm trắng trong như đốm do virus (đầu mũi tên) và các đốm trắng đục hoàn toàn (mũi tên). (Nguồn: Y.G Wang, 2000)

(a) Đốm trắng BWSS soi tươi dưới kính hiển vi có màu nâu, gồm những vòng đồng tâm lan tỏa như địa y (mũi tên) và tâm đốm có màu đen (C), có nhiều đường từ tâm đốm tỏa ra rìa (đầu mũi tên), rìa đốm uốn lượn. (b) Đốm trắng BWSS nặng, tâm đốm bị thủng (mũi tên lớn), vẫn còn các lông cứng (mũi tên nhỏ). (c) Rìa đốm phóng lớn, thấy rõ các ổ vi khuẩn (đầu mũi tên) và các tế bào máu phân hủy (mũi tên). (Nguồn: Y.G Wang, 2000)

Có thể phân biệt đốm trắng do vi khuẩn và virus dựa vào các đặc điểm sau:

Lưu ý rằng phân biệt giữa đốm trắng BWSS và WSSV chỉ là một trong những chỉ tiêu chuẩn đoán bệnh, dùng kết hợp các phương pháp chuẩn đoán khác để đưa ra kết luận chính xác hơn.

Phân biệt đốm trắng do BWSS và WSSV trên tôm thẻ

Phân biệt đốm trắng do BWSS và WSSV trên tôm sú

3. Sự vôi hóa vỏ tôm

Vôi hóa vỏ tôm là hiện tượng vỏ tôm dày lên do calci, magie hoặc sắt kết tủa trên bề mặt vỏ ngoài của tôm làm cho vỏ tôm trở nên dày, màu xấu, dơ bẩn.

Màu sắc của các đốm vôi hóa trên vỏ có thể từ trắng tới nâu, nổi rõ trên mặt vỏ tạo thành các đốm gồ ghề. Hiện tượng này thường xuất hiện trên tôm sú.

Đây không phải là bệnh, không gây chết tôm nhanh, thường liên quan đến chất lượng nước xấu như tảo dày, kiềm cao hoặc tình trạng dinh dưỡng kém.

Biểu hiện thường thấy kèm theo:

• Vỏ rất dày và cứng, nhất là đuôi.

• Chân bơi biến màu (chân thẻ màu vàng, chân sú màu đỏ).

• Màu sắc tôm đen, tối, bám bẩn (do lâu lột).

• Nước dơ, tảo dày. 

Vỏ tôm sú bị vôi hóa , xuất hiện các đốm dày màu từ trắng tới nâu