Độc tính của melamine và axit cyanuric trong thức ăn tôm thẻ

Thức ăn chứa melamine và axit cyanuric ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe tôm.

Một nghiên cứu mới đây vừa cho thấy tác hại của thức ăn chứa melamine và axit cyanuric tới sức khỏe và năng suất của tôm nuôi.

Melamine. Ảnh: internet

Melamine là một chất bột màu trắng, khối lượng riêng là 1,57; có công thức là C₃H₆N₆, hàm lượng N chiếm 66% trong phân tử; gấp 1,5 lần lượng nitơ có trong urê. Do đó, việc thêm Melamine (MEL) vào thực phẩm làm tăng tổng hàm lượng nitơ vì vậy MEL còn được gọi là protein giả. Vì lý do này, MEL thường được pha trộn vào trong các thành phần nguyên liệu thức ăn giàu protein như bột cá, gluten, bột đậu nành, bột mực và bột tôm… 

Những nghiên cứu trước đây đã cho thấy tác hại bất lợi của MEL và CYA đã được báo cáo ở các loài cá khác nhau; bao gồm chậm phát triển, bất thường về hành vi, suy giảm miễn dịch, nhiễm độc gan và thận… Ở cá và động vật bậc cao, tác dụng độc hại của MEL và CYA đơn lẻ hoặc kết hợp có liên quan trực tiếp đến bệnh lý và chức năng thận (Dorne et al. 2013 ). Giảm tăng trưởng và sử dụng thức ăn kém có liên quan trực tiếp đến rối loạn chức năng gan tụy. Ở châu Âu, mức MEL tối đa được phép trong thức ăn được quy định nghiêm ngặt là 2,5 mg/kg.

Ngành nuôi tôm đang có xu hướng ngày càng tăng nhanh trên toàn thế giới. Để sản xuất tôm chất lượng cao, thức ăn được sử dụng trong nuôi tôm là một yếu tố quan trọng. Trong những năm gần đây, phát triển thức ăn cho tôm đã tập trung sử dụng các nguồn protein có độ đạm cao. Thức ăn cho tôm cần phải có hàm lượng protein cao để kích thích tăng trưởng và hiệu quả sử dụng thức ăn, vì vậy MEL và các dẫn xuất của nó được pha trộn trái phép vào thức ăn (Karbiwnyk et al. 2010). Cục Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Hoa Kỳ ( 2007) báo cáo việc pha trộn bất hợp pháp thức ăn chăn nuôi với melamine (MEL) và các dẫn xuất của nó bao gồm axit cyanuric (CYA) ở nhiều quốc gia.

Độc tính của protein giả trong thức ăn tôm thẻ

Nghiên cứu này đã điều tra các tác động của việc bổ sung melamine và axit cyanuric, đơn lẻ hoặc kết hợp, trong thức ăn cho tôm thẻ chân trắng Thái Bình Dương. Để đánh giá các tác động lên sự tăng trưởng, sử dụng chất dinh dưỡng, stress oxy hóa, đáp ứng miễn dịch và thay đổi mô bệnh học của tôm nuôi.

Tôm thẻ chân trắng Thái Bình Dương (L. vannamei ) được nuôi trong nước lợ 15‰ và được cho ăn bốn lần mỗi ngày trong 3 tuần. Khi bắt đầu thí nghiệm cho ăn, 18 con tôm có trọng lượng cơ thể trung bình 2,37 ± 0,02g được thả ngẫu nhiên vào 35 bể composite (200 L). Được cho ăn với thức ăn bổ sung melamine và axit cyanuric, đơn lẻ hoặc kết hợp và so sánh với nhóm thức ăn không có những chất này để đôi chứng.

Kết quả:

Tỷ lệ sống của tôm được cho ăn chế độ ăn không chứa 2 chất này cao hơn đáng kể so với tôm được cho ăn chế độ ăn chứa MEL. Ngoài ra, chế độ ăn bao gồm cả MEL và CYA (đơn lẻ hoặc kết hợp) không gây ra bất kỳ sự bất thường bên ngoài rõ ràng nào. Tuy nhiên, FCR cao hơn đáng kể ở tôm được cho ăn chế độ ăn kiêng (2,5 MEL + 2,5 CYA g/kg) và chế độ ăn 10g CYA/kg so với những con được cho ăn chế độ bình thường (Bảng 3). 

Trong nghiên cứu hiện tại, kết hợp MEL + CYA từ chế độ ăn  (2,5 + 2,5) đến (10 + 10 g/kg) có tác động tiêu cực đến tăng trưởng và tỷ lệ chuyển đổi thức ăn của tôm nuôi. Hơn nữa, kết quả trong nghiên cứu cho thấy tôm tiếp xúc với CYA trong chế độ ăn bị giảm sự tăng trưởng. Do đó, mức liều an toàn cho tôm thẻ chân trắng Thái Bình Dương không được vượt quá 0,5 g CYA/kg chế độ ăn.

Thay đổi nghiêm trọng trong tế bào gan tụy của tôm, gan tôm bị teo, ống gan bị thoái hóa, và thiếu các tế bào B-, F- và R- khi cho ăn kết hợp liều MEL + CYA từ 2,5 + 2,5-10 + 10 g/kg. Với việc tiếp nhận MEL hoặc CYA đơn lẻ, các ống gan bị thoái hóa và thu nhỏ đã được quan sát. Ngoài việc ảnh hưởng trực tiếp đến gan tụy MEL và CYA còn ảnh hưởng đến tôm thông qua stress oxy hóa, dẫn đến tổn thương tế bào và rối loạn chức năng của các cơ quan giải độc liên quan ở tôm, ảnh hưởng xấu đến sự tăng trưởng.

Hơn nữa, khi kết hợp MEL + CYA lên tới 7,5 + 7,5 g kg chế độ ăn hoặc MEL một mình đã làm giảm đáng kể các hoạt động enzyme tiêu hóa của tôm, sự hấp thụ và lưu trữ chất dinh dưỡng kém. 

Kết quả của nghiên cứu này chỉ ra rằng hiệu suất tăng trưởng và việc sử dụng thức ăn bị ảnh hưởng tiêu cực bởi phơi nhiễm MEL và CYA, với việc giảm trọng lượng trung bình, giảm tốc độ tăng trưởng và tăng tỷ lệ chuyển đổi thức ăn. Phơi nhiễm với các chất này cũng làm hỏng các tế bào của gan tụy, dẫn đến sự phát sinh của stress oxy hóa và giảm các phản ứng chống oxy hóa và miễn dịch của tôm, chứng tỏ rằng gan tụy nhạy cảm với MEL và CYA.

Do đó các nhà sản xuất thức ăn thủy sản, nhất là thức ăn tôm cần thận trọng với nguồn nguyên liệu không có nguồn gốc xuất xứ và không có chứng nhận rõ ràng.