Xuất khẩu tôm Ấn Độ đối mặt thách thức lớn: Cơ hội cho tôm Việt Nam?

Nửa đầu năm 2025, xuất khẩu tôm Ấn Độ ghi nhận bức tranh nhiều gam màu trái ngược. Tổng sản lượng đạt 346.202 tấn, chỉ tăng nhẹ 4% so với cùng kỳ, nhưng giá trị xuất khẩu lại tăng tới 13%, đạt 2,45 tỷ USD. Sự chênh lệch này phản ánh xu hướng dịch chuyển sang các sản phẩm chế biến và giá trị gia tăng, giúp ngành duy trì doanh thu trong bối cảnh ngày càng nhiều thách thức.

Về cơ cấu sản phẩm, tôm thẻ chân trắng (L. vannamei) vẫn giữ vai trò chủ lực với hơn 273 nghìn tấn, gần như đi ngang so với năm trước. Ngược lại, tôm sú (P. monodon) tiếp tục lao dốc, giảm 28% xuống chỉ còn hơn 8.300 tấn, cho thấy phân khúc này dần mất ưu thế. Điểm sáng lớn nhất đến từ các sản phẩm giá trị gia tăng như tôm nấu chín, tôm tẩm ướp hay tẩm bột, tăng trưởng tới 37%, đạt hơn 37 nghìn tấn. Đây là minh chứng cho năng lực cạnh tranh mới của Ấn Độ trong lĩnh vực chế biến sâu, khi nước này tìm cách nâng biên lợi nhuận thay vì phụ thuộc hoàn toàn vào nguyên liệu thô.

Về thị trường, Mỹ tiếp tục là điểm đến quan trọng nhất khi nhập tới 152.418 tấn, tăng 13% và chiếm khoảng 40% tổng kim ngạch xuất khẩu. Tuy nhiên, mức tăng này chủ yếu do doanh nghiệp dồn hàng trước khi chính sách thuế đối ứng 50% của Washington có hiệu lực từ ngày 27/8/2025. Như vậy, tại thị trường Mỹ, tôm Ấn Độ hiện phải đối mặt với tổng mức thuế là 58,26%, bao gồm thuế chống bán phá giá 2,49% và thuế chống trợ cấp 5,77%.

Tình trạng phụ thuộc quá lớn vào Mỹ đang biến thành rủi ro nghiêm trọng. Trong khi đó, Liên minh châu Âu cũng ghi nhận mức tăng mạnh 26%, Nhật Bản tăng 6% và Canada tăng 10%, phản ánh nỗ lực của Ấn Độ trong việc mở rộng thị trường thay thế. Ngược lại, Trung Quốc lại giảm 8%, cho thấy sự bấp bênh và khó dự đoán.

Thách thức lớn nhất hiện nay của ngành tôm Ấn Độ không chỉ nằm ở thuế nhập khẩu cao từ Mỹ, mà còn đến từ chính nội tại ngành nuôi. Hàng trăm nghìn hộ nuôi tôm ở bang Andhra Pradesh – thủ phủ tôm của Ấn Độ – đang đứng trước bờ vực bỏ nghề do chi phí tăng cao, giá thu mua giảm gần 20% và lợi nhuận gần như không có. Nhiều nông dân đã tính chuyện chuyển sang nuôi cá hoặc làm nghề khác. Cùng lúc, doanh nghiệp xuất khẩu bị chặn ở thế khó khi đơn hàng Mỹ chững lại, trong khi chưa đủ khả năng xoay trục sang các thị trường khác trong thời gian ngắn.

Triển vọng nửa cuối năm 2025 vì thế khá ảm đạm. Sau giai đoạn “gom đơn” trước thuế, nhiều khả năng kim ngạch xuất khẩu tôm Ấn Độ sang Mỹ sẽ giảm mạnh từ tháng 9 trở đi. Sản lượng cũng có thể suy giảm khi nhiều hộ nuôi bỏ ao, dẫn tới thiếu hụt nguyên liệu. Dù nỗ lực mở rộng sang châu Âu hay Nhật Bản sẽ tiếp tục, song khó có thể bù đắp khoảng trống lớn mà Mỹ để lại.

Trong bối cảnh Ấn Độ đối mặt với một số bất lợi, Việt Nam vốn có lợi thế về chất lượng và đang đẩy mạnh các sản phẩm giá trị gia tăng, nếu biết tận dụng cơ hội, doanh nghiệp tôm Việt có thể gia tăng thị phần, đồng thời tranh thủ quảng bá hình ảnh tôm an toàn và bền vững. Trong khi đó, tại châu Âu và Nhật Bản – những thị trường mà Ấn Độ đang tìm cách mở rộng – Việt Nam cũng cần chuẩn bị chiến lược cạnh tranh thận trọng, bởi áp lực cạnh tranh sẽ gia tăng khi Ấn Độ buộc phải dịch chuyển dòng hàng hóa.