Một số mặt hàng hải sản Việt Nam đối mặt với nguy cơ bị cấm nhập khẩu vào Mỹ

Ngày 27/8/2025, Thương vụ Việt Nam tại Mỹ đã nhận được thông tin từ Đại sứ quán Mỹ tại Hà Nội thông báo về phán quyết cuối của của Cục quản lý đại dương và khí quyển quốc gia Mỹ (NOAA) từ chối công nhận tương đương một số nghề cá theo Đạo luật bảo vệ động vật biển có vú (MMPA), dẫn tới khả năng một số mặt hàng thủy sản Việt Nam có thể sẽ bị cấm NK vào Mỹ kể từ ngày 01/01/2026.

Theo báo cáo cuối cùng của NOAA/NMFS (Mỹ) về đánh giá “tính tương đồng” theo MMPA đối với nghề cá của Việt Nam, các nghề cá của Việt Nam được công nhận tương đương gồm:

- Nghề cá mã 2979: nghề đánh bắt mực các loại bằng lưới rút/rơi), lưới kéo tầng đáy.

- Nghề cá mã 2984: nghề đánh bắt cá cơm, cá trích/cá mòi bằng lưới vây

- Nghề cá mã 2985: nghề đánh bắt cá ngừ vây vàng, cá ngừ mắt to bằng câu tay, câu cần.

- Nghề cá mã 2986: nghề đánh bắt bạch tuộc bằng bẫy bạch tuộc.

- Nghề cá mã 2987: nghề đánh bắt cá cơm, cá trích/cá mòi bằng lưới vây.

- Nghề cá mã 2989: nghề đánh bắt lươn biển bằng lưới kéo tầng đáy.

- Nghề cá mã 3053: nghề đánh bắt cá ngừ vây vàng, ngừ mắt to, ngừ vằn, cá kiếm… bằng câu tay, câu cần, câu vàng.

- Nghề cá mã 3055: nghề đánh bắt tôm biển bằng lưới kéo đáy

- Nghề cá mã 3058: nghề đánh bắt cá thu cá ngừ bằng lưới vây.

- Nghề cá mã 3059: nghề đánh bắt mực các loại bằng câu tay, lưới vây, lưới kéo.

- Nghề cá mã 3061: nghề đánh bắt cá cam/cá hồng cam bằng lưới kéo tầng đáy…

Ngoài ra, 12 nghề cá không được công nhận tương đương với quy định của Mỹ gồm:

- Nghề cá mã 2932: nghề đánh bắt cá mú bằng lưới rê, lưới kéo đáy

- Nghề cá mã  2988: nghề đánh bắt cua ghẹ và giáp xác khác bằng lưới rê, lưới kéo, lưới bẫy/trạm.

- Nghề cá mã 2990: nghề đánh bắt mực nang, cá đáy, cá bơn, cá mú, cá đối, cá hồng, cá thờn bơn bằng lưới rê, câu vàng, lưới kéo.

- Nghề cá mã 2991: nghề đánh bắt cá nục heo bằng lưới rê, câu vàng (nghề cá nổi).

- Nghề cá mã 2992: nghề đánh bắt tôm hùm bằng lưới rê đáy.

- Nghề cá mã 2994: nghề đánh bắt cá thu bằng lưới rê, lưới vây.

- Nghề cá mã 3051: nghề đánh bắt cá thu bằng lưới rê, lưới vây.

- Nghề cá mã 3052: nghề đánh bắt cá đối bằng lưới rê đáy.

- Nghề cá mã 3054: nghề đánh bắt cá thu bằng lưới rê tầng giữa.

- Nghề cá mã 3057: nghề đánh bắt cá nổi, cá ngừ bằng lưới rê.

- Nghề cá mã 13124: nghề đánh bắt cá ngừ mắt to, ngừ vằn, ngừ vây vàng bằng lưới rê tầng giữa, lưới vây mặt nước.

- Nghề cá mã 13125: nghề đánh bắt cá cờ, cá kiếm bằng lưới rê tầng giữa, câu tay.

Những lý do chính cho việc không tương đương bao gồm sự hiện diện của các loài động vật có vú biển có nguy cơ tuyệt chủng (như cá heo,…) trong các ngư trường sử dụng ngư cụ có nguy cơ tác động cao, cùng với việc thiếu giám sát và báo cáo toàn diện về việc đánh bắt không chủ đích. Mặc dù Việt Nam đã cấm khai thác và giết hại có chủ ý động vật có vú biển, nếu vi phạm có thể bị xử phạt hình sự theo Bộ luật Hình sự hoặc xử phạt hành chính. Đồng thời, Việt Nam cũng đã đang triển khai các biện pháp giám sát, nhưng các biện pháp giảm thiểu hiện có chưa được chứng minh là hiệu quả trong việc giảm thiểu việc đánh bắt không chủ đích dưới mức giới hạn cho phép, đặc biệt đối với các loài dễ bị tổn thương.

Năm 2024 Việt Nam đang XK gần 512 triệu USD các loài hải sản từ 12 nghề cá trên sang Mỹ, chiếm gần ¼ tổng kim ngạch XK các loài này của Việt Nam. Trong đó, cá ngừ chiếm tỷ trọng cao nhất là 18%, tiếp đến là ghẹ chiếm 3% và mực gần 1%…

Quyết định này của NOAA không chỉ đe dọa gây thất thu kim ngạch XK hải sản sang Mỹ mà còn ảnh hưởng trực tiếp đến sinh kế của hàng trăm nghìn ngư dân và tác động tiêu cực đến toàn chuỗi cung ứng thủy sản cũng như làm suy giảm uy tín thủy sản Việt Nam trên thị trường quốc tế, ảnh hưởng đến hình ảnh quốc gia trong lĩnh vực bảo tồn, phát triển môi trường bền vững.

Mặc dù các nỗ lực trước đây (như bổ sung tài liệu, cập nhật các quy định, và các hoạt động vận động ngoại giao…) đã được triển khai tích cực, kết quả việc từ chối công nhận của NOAA vẫn tạo ra thách thức lớn, đòi hỏi các biện pháp phối hợp khẩn cấp trước mắt và dài hạn từ Chính phủ và các Bộ ngành liên quan.