Khó khăn trong công tác phòng, chống dịch bệnh thủy sản

Bộ Nông nghiệp và Môi trường yêu cầu các địa phương chấn chỉnh lại công tác phòng, chống dịch bệnh thủy sản. Ảnh minh họa

Theo Bộ Nông nghiệp và Môi trường, trong 5 năm qua, dịch bệnh trên động vật thủy sản được kiểm soát khá tốt, tuy nhiên, vẫn còn nhiều khó khăn bủa vây khiến cho công tác phòng, chống dịch bệnh gặp trở ngại, hiệu quả không như mong muốn.

Ngăn chặn được nhiều bệnh nguy hiểm

Theo số liệu của Bộ Nông nghiệp và Môi trường (tại Phụ lục I Công văn số 1319/BNNMT-TSKN của Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường ngày 21/4/2025 về việc tăng cường công tác quan trắc, cảnh báo môi trường và phòng, chống dịch bệnh trong nuôi trồng thủy sản năm 2025), đến hết 31/12/2024, cả nước đã có 41/63 tỉnh, thành phố ban hành Kế hoạch phòng, chống dịch bệnh thủy sản, trong đó có 19 tỉnh, thành phố bố trí gần 30 tỷ đồng; Đã ngăn chặn nhiều loại bệnh nguy hiểm mới nổi trên thủy sản, không để xâm nhiễm vào trong nước (Taura, đầu vàng, DIV1, hoại tử cơ do virus IMNV,…).

Ngành thủy sản cũng đã kiểm soát được nhiều loại dịch bệnh nguy hiểm đang lưu hành trong nước (đốm trắng, hoại tử gan tụy cấp tính, hoại tử cơ quan tạo máu và cơ quan biểu mô do IHHNV trên tôm, bệnh sữa trên tôm hùm, hoại tử thần kinh trên cá biển, hoại tử cơ quan tạo máu trên cá nước lạnh,…), giảm thiểu thiệt hại do nguyên nhân dịch bệnh gây ra.

Cùng đó, xây dựng, công nhận 31 cơ sở an toàn dịch bệnh động vật thủy sản. Trong đó có 24 cơ sở sản xuất tôm giống, hàng năm cung cấp khoảng 40 tỷ tôm giống sạch bệnh cho người nuôi; 2 cơ sở sản xuất giống tôm bố mẹ; 5 cơ sở nuôi tôm thương phẩm; 1 cơ sở sản xuất cá cảnh xuất khẩu và 1 cơ sở sản xuất cá cảnh xuất khẩu.

Từng bước đưa công tác giám sát dịch bệnh chủ động vào thành hoạt động thường xuyên, định kỳ (mặc dù ngân sách nhà nước cấp cho các hoạt động này chưa nhiều, chưa đáp ứng yêu cầu thực tiễn sản xuất theo đúng quy định); cùng với công tác quan trắc môi trường vùng nuôi thủy sản để đưa ra dự báo, cảnh báo về nguy cơ dịch bệnh, giúp người nuôi chủ động ứng phó, giảm thiểu thiệt hại do dịch bệnh gây ra.

Xây dựng được hệ thống các phòng xét nghiệm bệnh thủy sản (áp dụng Hệ thống quản lý chất lượng ISO 17025, sử dụng các quy trình xét nghiệm theo hướng dẫn của WOAH/NACA), thực hiện được hầu hết các bệnh trên thủy sản, đáp ứng yêu cầu sản xuất.

Thêm vào đó, công tác đào tạo tập huấn chuyên môn, nghiệp vụ cho nhân viên thú y trong hệ thống thú y thủy sản các cấp, hướng dẫn kỹ thuật cho người nuôi được tổ chức bài bản, định kỳ; các hoạt động thông tin, tuyên truyền về phòng, chống dịch bệnh thủy sản, phổ biến các quy định của pháp luật trong công tác thú y thủy sản được đẩy mạnh và triển khai nghiêm túc.

Điểm danh những khó khăn, vướng mắc

Theo Bộ Nông nghiệp và Môi trường, hiện nay, việc tuân thủ quy định của pháp luật về phòng chống dịch bệnh, báo cáo dịch bệnh thủy sản chưa được thực hiện nghiêm túc; nhiều ổ dịch nguy hiểm trên động vật thủy sản chưa được người nuôi báo cáo cho nhân viên thú y hoặc chính quyền địa phương; nhiều tổ chức, cá nhân (đặc biệt là nhân viên kỹ thuật của các công ty/đại lý cung cấp vật tư cho người nuôi tôm) khi nhận được thông báo dịch bệnh từ người nuôi cũng không báo cáo, chia sẻ cho cơ quan chức năng theo quy định của pháp luật về thú y.

Việc thu thập số liệu về thiệt hại, dịch bệnh, tổ chức lấy mẫu, xét nghiệm xác định nguyên nhân thường không kịp thời và gặp rất nhiều khó khăn; khi xảy ra hiện tượng thủy sản chết, có dấu hiệu bất thường hoặc có bệnh, người nuôi hầu như không khai báo với nhân viên thú y hoặc chính quyền địa phương mà chủ yếu thông báo cho nhân viên kỹ thuật của các công ty, đại lý trực tiếp cung cấp vật tư cho người nuôi tôm (tôm giống, thuốc thú y thủy sản, thức ăn thủy sản,…) để được tư vấn, hỗ trợ vật tư, hóa chất, chế phẩm xử lý ao nuôi. Tự ý xả thải không qua xử lý làm lây lan dịch bệnh và ô nhiễm môi trường.

Nhân lực cho công tác thú y thủy sản tại nhiều địa phương chưa được quan tâm đúng mức, nhiều địa phương không có nhân viên thú y xã,… Do vậy, hệ thống báo cáo dịch bệnh bị đứt quãng, phải qua nhiều cấp trung gian và không được thực hiện thường xuyên.

Chưa kể, nguồn kinh phí cho công tác thú y thủy sản chưa đáp ứng yêu cầu để triển khai các hoạt động chuyên môn, ngân sách bố trí cho phòng chống dịch bệnh thủy sản rất thấp; chưa có cơ chế, chính sách hỗ trợ vật tư, hóa chất cho người nuôi (đặc biệt là hộ nuôi tôm) xử lý dịch bệnh để khuyến khích người nuôi chủ động khai báo dịch bệnh; do vậy hiện tượng người nuôi tôm không khai báo dịch và tự xử lý dịch bệnh là khá phổ biến.

Chính vì thế, Bộ Nông nghiệp và Môi trường đề nghị UBND các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương thiết lập “đường dây nóng” để tiếp nhận, xử lý kịp thời khi xảy ra bệnh, thủy sản nuôi chết hoặc có dấu hiệu bất thường tại cơ sở; kịp thời báo cáo cho cơ quan cấp trên (Cục Thủy sản và Kiểm ngư) để phối hợp xử lý với các trường hợp bệnh mới, chưa rõ nguyên nhân, tác nhân.

Tổ chức giám sát bệnh chủ động, điều tra dịch tễ, chẩn đoán xét nghiệm xác định nguyên nhân dịch bệnh; xây dựng cơ sở, vùng an toàn dịch bệnh để tạo thuận lợi cho người dân, doanh nghiệp; đảm bảo công tác kiểm dịch giống hiệu quả và giống xuất tỉnh phải được giám sát hoặc kiểm tra xét nghiệm bệnh trước khi cấp giấy chứng nhận kiểm dịch; xây dựng cơ sở sản xuất giống, nuôi thương phẩm an toàn sinh học và an toàn dịch bệnh.

Đồng thời, bố trí nguồn lực để tổ chức triển khai có hiệu quả Kế hoạch quốc gia phòng, chống một số dịch bệnh nguy hiểm trên thủy sản nuôi giai đoạn 2021 – 2030 theo Quyết định số 434/QĐ-TTg. Đặc biệt, chấn chỉnh công tác thống kê, báo cáo số liệu dịch bệnh thủy sản, đặc biệt tại cấp thôn, xã; rà soát chấn chỉnh hoạt động xét nghiệm bệnh trên địa bàn tỉnh,…

Hồng Hà