Khả năng gỡ thẻ vàng IUU vẫn là ẩn số

Năm 2022, Việt Nam quyết gỡ thẻ vàng IUU. Nguồn: ITN

Ngày 29.6, Tổng cục Thủy sản làm việc với phái đoàn của Ủy ban châu Âu (EC) về thẻ vàng IUU. Khả năng gỡ thẻ vàng vẫn là ẩn số khi từ đầu năm tới nay cả nước vẫn xảy ra 32 vụ/52 tàu/453 ngư dân bị nước ngoài bắt giữ, xử lý.

Vẫn còn vi phạm

Thực hiện chỉ đạo của Chính phủ năm 2022 phải gỡ được “thẻ vàng”, Quảng Ninh đã tập trung đầu tư cho công tác quy hoạch, chuyển đổi sang nuôi trồng bền vững, bảo tồn trên biển để hướng tới du lịch. Tỉnh thiết lập 10 điểm kiểm soát tàu cá, thu hồi nhật ký khai thác của tất cả tàu cá cập cảng; nâng cao năng lực hạ tầng bến cảng, tiến tới công bố mở cảng cá loại II tại cảng Cái Rồng, hoàn thiện dự án xây dựng khu neo đậu tránh trú bão cấp vùng kết hợp cảng cá loại I tại huyện Vân Đồn giai đoạn II… Tỉnh cũng tăng cường thanh tra, kiểm tra, xử lý các vi phạm, đặc biệt đối với các hành vi khai thác hải sản bất hợp pháp. Từ năm 2018 đến nay, Quảng Ninh không có tàu cá vi phạm khai thác thủy sản ở vùng biển nước ngoài.

Có đội tàu đánh bắt xa bờ lớn, Quảng Bình xác định gỡ thẻ vàng là một trong những nhiệm vụ trọng tâm. Hơn 4 năm qua, tỉnh triển khai nhiều giải pháp đồng bộ như thực hiện điều tra, xác minh các tàu cá vi phạm vượt ranh giới cho phép, sử dụng thiết bị VMS không đúng quy định; tăng cường thực thi pháp luật, xử lý nghiêm các hành vi vi phạm IUU; thực hiện tốt công tác quản lý, giám sát tàu cá; tăng cường thanh tra, kiểm tra tại cảng…

Đến nay, Quảng Bình đã có nhiều chuyển biến tích cực. Tỉnh hiện có 1.207 tàu cá từ 15m trở lên khai thác vùng khơi, trong đó có 1.169 tàu đang hoạt động. Toàn tỉnh đã cấp được 1.047 giấy phép/1.169 tàu đang hoạt động (đạt 89%). Cùng với việc lắp đặt thiết bị giám sát hành trình trên 91% số tàu (bình quân chung cả nước đạt trên 87%), tỉnh cũng ban hành quy trình xử lý dữ liệu giám sát hành trình tàu cá từ 15 - 24m bị mất kết nối, vượt ranh giới trên biển. Quảng Bình hiện không có tàu cá vi phạm tại vùng biển nước ngoài.

Đánh giá cao kết quả các địa phương đạt được trong công tác chống khai thác IUU, nhưng Cục trưởng Cục Kiểm ngư Nguyễn Quang Hùng vẫn lo ngại khi từ đầu năm tới nay, cả nước vẫn xảy ra 32 vụ/52 tàu/453 ngư dân bị nước ngoài bắt giữ, xử lý tại Kiên Giang, Cà Mau, Bình Định. Đặc biệt, đã xuất hiện một số vụ việc nghiêm trọng như sử dụng tên, đăng ký tàu giả để khai thác hải sản trái phép; chống đối người thi hành công vụ.

Gốc của vấn đề là từ cơ sở

Theo đánh giá chung, dù công tác thực thi pháp luật thủy sản được tăng cường để đáp ứng yêu cầu gỡ thẻ vàng nhưng thực hiện vẫn chưa nghiêm. Ngư dân vẫn chưa nhận thức đầy đủ việc tuân thủ các quy định về khai thác IUU chính là bảo đảm sinh kế bền vững cho hoạt động khai thác thủy sản của mình nên vẫn còn nhiều vi phạm.

Ông Nguyễn Quang Hùng đặt câu hỏi: chúng ta đấu tranh chống tội phạm ma túy nguy hiểm, kể cả trên đất liền hay vùng biên giới hải đảo vẫn xử lý được, nên không cớ gì chúng ta lại không ngăn chặn được tàu cá vi phạm. Đây là yêu cầu tiên quyết để EC có gỡ thẻ vàng cho Việt Nam hay không.

Để ngăn chặn tàu cá vi phạm vùng biển nước ngoài, Cục trưởng Cục Kiểm ngư nhấn mạnh, gốc của vấn đề là từ cơ sở. Vì vậy, cần khoanh vùng, bám sát cơ sở để vận động, tuyên truyền, giám sát địa bàn để kịp thời xử lý những trường hợp có dấu hiệu vi phạm. Bên cạnh đó, cần có sự quyết tâm, vào cuộc của tất cả các lực lượng chức năng trong công tác chống khai thác IUU. Theo đó, Bộ đội Biên phòng quản lý các cảng cá, bến cá, luồng, lạch cần kiểm soát chặt tàu cá bắt đầu ra khơi khai thác, kịp thời phát hiện các dấu hiệu vi phạm, kiên quyết không cho tàu cá ra khơi nếu không đủ điều kiện. Bộ Ngoại giao, Cục Lãnh sự, Đại sứ quán của Việt Nam tại các nước cần nắm bắt thông tin kịp thời, cung cấp cho các lực lượng chức năng để đấu tranh xử lý các trường hợp vi phạm.

Tổng cục Thủy sản cho biết, sẽ cập nhật thông tin dữ liệu tàu cá vi phạm vào phần mềm xử lý vi phạm, khẩn trương hoàn thiện các quy chế, quy trình xử lý tàu vi phạm. Nghiên cứu xác lập vùng cảnh báo tàu cá có thể vi phạm để tích hợp vào hệ thống giám sát hành trình nhằm kịp thời cảnh báo, phát tín hiệu cho tàu cá biết để tránh vi phạm. Cùng với đó, rất cần sự vào cuộc của tổ chức cộng đồng tại địa phương để bảo vệ nguồn lợi thủy sản, đặc biệt thủy sản ven bờ, tránh khai thác tbất hợp pháp.

Theo chuyên gia tư vấn chống IUU, TS. Nguyễn Long cho rằng, muốn gỡ thẻ vàng phải xây dựng được hệ thống khung pháp lý và lực lượng thực thi pháp lý, mà nòng cốt là vai trò của cộng đồng. Lực lượng thực thi khung pháp lý hiện nay, theo ông Long, còn khá mỏng.

Hạnh Nhung