Kỷ lục 10 tỷ USD và những thách thức phía trước

Những ngày cuối tháng 11 này là thời gian ngành XK thuỷ sản Việt Nam đang tiến tới mốc lịch sử 10 tỷ USD – một con số tròn trịa và tự hào cho một ngành kinh tế có kinh nghiệm hội nhập sớm với nhiều va đập trên thương trường.

Tính đến cuối tháng 10, XK thuỷ sản cả nước đã đạt trên 9,4 tỷ USD, tăng 33% so với cùng kỳ năm ngoái.  Kim ngạch XK của những ngành hàng chủ lực đều ghi nhận tăng trưởng 2 con số so với cùng kỳ năm ngoái.

77% là con số tăng trưởng ấn tượng của ngành cá tra và kim ngạch 2,1 tỷ USD trong 10 tháng qua, giúp ngành này tăng tỷ trọng trong cơ cấu các sản phẩm XK chính, chiếm gần 23%. Trong khi đó, cùng kỳ năm 2021, cá tra chỉ chiếm 17% XK. Giá trung bình XK cá tra tăng nhiều nhất, 50% so với cùng kỳ, và cơ hội gia tăng thị phần do xung đột Nga – Ukrain làm nguồn cung cá thịt trắng hạn chế: Đó là 2 yếu tố chính thúc đẩy XK cá tra tăng mạnh trong thời gian qua.

Đối với ngành tôm, dù vẫn tăng 18% và mang về giá trị XK cao nhất gần 3,8 tỷ USD, nhưng tỷ trọng của ngành tôm năm nay là 40%, thấp hơn 5% so với cùng kỳ năm ngoái. XK tôm tăng mạnh 5 tháng đầu năm, sau đó chững lại, thậm chí sụt giảm so với cùng kỳ trong một số tháng. Nửa cuối năm, XK tôm bị sụt giảm vì thị trường giảm nhu cầu và thiếu nguyên liệu trong nước. Giá tôm trung bình XK cũng không tăng mạnh được như cá tra vì áp lực cạnh tranh rất lớn với 2 nước Ecuador và Ấn Độ.

XK cá ngừ chắc chắn sẽ đạt kỷ lục 1 tỷ USD trong năm 2022, vì đến cuối tháng 10 ngành này đã thu được 884 triệu USD, tăng 49% và chiếm 9,4% tổng XK thuỷ sản, cao hơn so với 8,4% cùng kỳ năm ngoái.

XK mực, bạch tuộc cũng tăng trưởng 2 con số với 33% đạt 630 triệu USD. Trong đó, sản phẩm mực mang về 354 triệu đô la, bạch tuộc XK đạt 277 triệu USD.

XK các loài cá khác, chủ yếu là cá biển, chiếm 18% với 1,7 tỷ USD, tăng 25% so với cùng kỳ. Trong đó, các sản phẩm chả cá, surimi XK đạt trên 350 triệu USD. Các loài cá khác có kim ngạch XK đáng kể gồm: cá hồi, cá cơm, cá nục, cá chẽm, cá minh thái, saba, cá trích, cá tuyết…

XK thuỷ sản chững lại trong nửa cuối năm, đặc biệt từ quý IV, vì các thị trường giảm NK hàng hoá nói chung và  thuỷ sản nói riêng, sau khi ngấm đòn lạm phát. Nhiều thị trường đối mặt với tình trạng lạm phát kỷ lục 40 năm, giá năng lượng và giá thực phẩm tăng mạnh, và đã đến giai đoạn đỉnh điểm là người tiêu dùng thu nhập thấp thậm chí phải bỏ bữa như ở một số nước như Anh.

Do vậy, không chỉ các mặt hàng giá cao bị giảm nhu cầu và cả mặt hàng giá phải chăng như cá tra, chả cá, surimi… cũng theo đà giảm sâu.

Tuy nhiên, với kết quả tích cực đến cuối quý III, XK cả năm 2022 vẫn ghi nhận con số kỷ lục gần 11 tỷ USD.

Năm 2023, sẽ vẫn còn đó những thách thức làm cản trở sự tăng trưởng của ngành thuỷ sản XK.

Kinh tế thế giới suy thoái, nhu cầu hàng hoá và thực phẩm nói chung, thuỷ sản nói riêng sẽ bị ảnh hưởng theo chiều hướng giảm về khối lượng và cả giá NK so với năm 2022

Lạm phát trong nước và các chi phí sản xuất và xăng dầu tiếp tục tăng, làm tăng giá thành và giảm khả năng cạnh tranh của sản phẩm thuỷ sản

Thị trường tiêu thụ chậm lại, nhiều nhà NK huỷ/hoãn nhận hàng khiến chi phí lưu kho và các chi phí hậu cần khác tăng   

DN thiếu vốn để quay vòng sản xuất, thu mua nguyên liệu cho bà con nông ngư dân. Cả DN và bà con nông ngư dân đều khó tiếp cận vay vốn trước thực trạng các ngân hàng đóng hết các room tín dụng, không giải ngân. Việc này sẽ ảnh hưởng nặng nề đến toàn ngành trong thời gian tới, dẫn đến đình trệ sản xuất, thiếu nguyên liệu, thiếu vốn để đầu tư sản xuất, chế biến và XK. 

Thiếu lao động cho ngành thuỷ sản cũng là một vấn đề lớn của ngành thuỷ sản và thẻ vàng IUU vẫn chưa được tháo gỡ tiếp tục ảnh hưởng đến XK thuỷ sản sang thị trường EU.

Xung đột Nga – Ukraine giáng một đòn nặng nề vào kinh tế châu Âu và Mỹ, nhất là những nước trong khối G7 như Anh, Ý. Các chuyên gia cũng đã dự báo kinh tế các nước này sẽ xấu hơn trong năm tới. Mà đây là những thị trường NK quan trọng của thuỷ sản Việt Nam, do vậy, dự báo XK sang Mỹ, EU, Anh trong năm 2023 sẽ giảm so với năm nay.

Cộng động DN thuỷ sản kỳ vọng năm tới XK sẽ không bị sụt giảm mạnh, nếu có được sự đồng hành của Chính phủ của các cơ quan ban ngành tạo điều kiện thuận lợi và giúp tháo gỡ khó khăn.