Cá ngừ Việt Nam chờ cơ hội thuế suất 0% từ Mỹ

Việt Nam trở thành nguồn cung cá ngừ đóng hộp lớn thứ 2 cho Mỹ. Ảnh: AI

Một cơ hội lớn về thuế suất 0% tại thị trường Mỹ đang mang lại hi vọng cho ngành cá ngừ Việt Nam. Tuy nhiên, để biến cơ hội này thành lợi ích thực tế, các doanh nghiệp phải vượt qua những rào cản khắt khe về truy xuất nguồn gốc và quy định chống khai thác bất hợp pháp (IUU).

Báo cáo từ Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu Thủy sản Việt Nam (VASEP) cho thấy một tín hiệu phục hồi rõ rệt. Kể từ tháng 10 năm 2024, xuất khẩu cá ngừ đóng hộp của Việt Nam sang Mỹ đã tăng trưởng trở lại. Con số lũy kế 10 tháng đầu năm 2025 đạt hơn 87 triệu USD, tăng 17% so với cùng kỳ.

Trở thành nguồn cung cá ngừ đóng hộp thứ 2 tại Mỹ

Theo VASEP, thị trường Mỹ đã có dấu hiệu chững lại đáng kể từ đầu năm 2024. Sau thời kỳ nhập khẩu cá ngừ đóng hộp đạt đỉnh vào năm 2022, nhu cầu của xứ sở cờ hoa đã giảm, khiến xuất khẩu của Việt Nam cũng biến động theo. Tuy nhiên, trong khi khó khăn là tình hình chung, một cuộc tái cấu trúc thị phần ngầm đang diễn ra.

Các “ông lớn” trong ngành đồ hộp như Mexico, Indonesia và Ecuador đều đang bị mất dần thị phần tại Mỹ. Đặc biệt, nhập khẩu từ Indonesia đã sụt giảm liên tục trong ba năm qua. Ngay cả Thái Lan, quốc gia vốn được xem là nguồn cung cá ngừ đóng hộp lớn nhất cho Mỹ, năm nay cũng chỉ giữ được sản lượng nhập khẩu ở mức tương đương cùng kỳ.

Trong bối cảnh đó, Việt Nam đã bứt phá. Hiện tại, Mỹ đang tăng cường nhập khẩu cá ngừ đóng hộp từ Việt Nam và Hàn Quốc. Đáng chú ý, Việt Nam đã chính thức vượt qua Thái Lan, trở thành nguồn cung cá ngừ đóng hộp lớn thứ 2 cho Mỹ, chiếm hơn 17% tổng khối lượng nhập khẩu của nước này (chỉ sau Mexico).

Ông Trương Đình Hòe, Tổng thư ký VASEP cho biết, dù Thái Lan vẫn là nguồn cung lớn nhất về tổng thể, nhưng họ đang chững lại. “Trong khi đó, Mỹ lại tăng nhập khẩu từ Việt Nam… Với cá ngừ đóng hộp của Việt Nam, Mỹ hiện là thị trường tiêu thụ lớn nhất, chiếm 36% tổng kim ngạch xuất khẩu”, ông Hòe thông tin.

Một trong những lý do cho sự vươn lên này là chiến lược cạnh tranh về giá. Để giành thị phần, các doanh nghiệp Việt đã chấp nhận điều chỉnh giá bán tại thị trường này thấp hơn các đối thủ, dao động ở mức trung bình 4.670 USD/tấn. Theo thống kê của VASEP, trong hơn 140 doanh nghiệp Việt, có 6 doanh nghiệp lớn đang thống lĩnh thị trường Mỹ, trong đó Công ty TNHH Highland Dragon chiếm thị phần cao nhất với 46%.

Sự phục hồi kinh tế của Mỹ cũng là một yếu tố hỗ trợ. Quỹ Tiền tệ quốc tế (IMF) đã nâng dự báo tăng trưởng của Mỹ trong năm 2024 và 2025. Tiêu dùng nội địa cao hơn kéo theo doanh số bán lẻ thủy sản tăng, thúc đẩy nhập khẩu. Tuy nhiên, nhìn sâu vào thực tế, bức tranh lợi nhuận lại không “xuất sắc” như doanh số. Ông Nguyễn Anh Dung, một doanh nghiệp xuất khẩu tại Nha Trang, thừa nhận dù cơ hội lớn, nhưng lợi nhuận thực tế bị bào mòn bởi chi phí logistics tăng cao.

Ông Dung cũng chỉ ra một lý do đặc biệt cho đà tăng trưởng hiện tại. “Từ khi Tổng thống Donald Trump tái đắc cử, làn sóng thuế đang biến động. Khả năng Mỹ áp thuế 60-100% lên Trung Quốc và 10-20% lên các nước khác khiến khách quốc tế tăng thu mua nhập khẩu để trữ hàng, tránh mức thuế cao. Cá ngừ đóng hộp đang tăng trưởng cũng vì lý do này”, ông Dung phân tích. Chính việc “mua hàng dự trữ” này đã thúc đẩy doanh số ngắn hạn, nhưng với chi phí vận chuyển, phí tàu bãi… quá cao, lợi nhuận của doanh nghiệp không thể vượt trội.

Cơ hội vàng và thách thức

Hội nghị cấp cao ASEAN 2025 đang thắp lên hy vọng về một “cú hích” thuế quan. Đó là khả năng một số mặt hàng cá ngừ sẽ được hưởng mức thuế đối ứng 0% khi xuất khẩu vào Mỹ. Bà Nguyễn Hà, chuyên gia thị trường cá ngừ của VASEP cho biết, trong danh mục sản phẩm có khả năng được điều chỉnh thuế, có những mặt hàng chủ lực của Việt Nam như loin/fillet cá ngừ đông lạnh (mã HS 03048700) và các sản phẩm cá ngừ chế biến giá trị gia tăng. “Nếu các nhóm sản phẩm này thực sự được miễn thuế, đây sẽ là cú hích quan trọng giúp cá ngừ Việt Nam gia tăng sức cạnh tranh”, bà Hà phân tích.

Mỹ hiện là thị trường nhập khẩu cá ngừ lớn nhất của Việt Nam, nhưng giá bán luôn bị ép bởi chi phí logistics và thuế suất cao. Thuế 0% sẽ giúp sản phẩm Việt Nam cạnh tranh sòng phẳng hơn với các đối thủ sừng sỏ như Ecuador, Thái Lan, hay Philippines. Đây cũng là lý do các doanh nghiệp Việt đang chuyển hướng mạnh sang các sản phẩm giá trị gia tăng, không chỉ để nâng cao lợi nhuận mà còn để đón đầu xu hướng tiêu dùng xanh, bền vững tại thị trường này.

Tuy nhiên, bà Hà cũng cảnh báo rằng, danh mục cụ thể các mặt hàng được hưởng ưu đãi vẫn chưa được phía Mỹ công bố chi tiết. Quan trọng hơn, cơ hội này đi kèm với những điều kiện bắt buộc, và đây chính là thách thức lớn nhất của ngành cá ngừ.

“Những năm qua, ngành cá ngừ Việt Nam vẫn phải đối mặt với các yêu cầu ngày càng khắt khe từ Mỹ về chống khai thác bất hợp pháp (IUU), bảo vệ động vật biển (đạo luật MMPA), và minh bạch chuỗi cung ứng. Nếu không đáp ứng các tiêu chí này, doanh nghiệp sẽ khó tận dụng được lợi thế thuế quan”, bà Hà nhấn mạnh.

Chính sách thuế 0% sẽ chỉ được áp dụng có chọn lọc, ưu tiên cho những mặt hàng thể hiện rõ yếu tố “đối ứng công bằng” – nghĩa là Việt Nam phải chứng minh được nguồn gốc sản phẩm hoàn toàn “sạch”. Các chuyên gia dự báo, nếu chính sách thuế này được áp dụng, xuất khẩu cá ngừ sang Mỹ có thể tăng trưởng trở lại mạnh mẽ sau 6 – 18 tháng nữa. Nhưng khả năng tận dụng thành công “cửa sổ cơ hội” này phụ thuộc hoàn toàn vào việc doanh nghiệp có đầu tư nghiêm túc vào hệ thống truy xuất nguồn gốc, chuẩn hóa quy trình và tuân thủ tuyệt đối các quy định về IUU hay không.

“Cơ hội rất lớn nhưng không tự nhiên trở thành lợi ích. Nếu doanh nghiệp không chuẩn hóa chuỗi cung ứng, minh bạch về nguồn nguyên liệu, thì thuế 0% vẫn chỉ là cơ hội trên giấy”, chuyên gia VASEP kết luận.

An Nhiên