Dự báo xuất khẩu thủy sản quý IV sụt giảm hơn 22%

Các mặt hàng chủ lực đều ghi nhận kết quả tích cực trong 9 tháng

Dù 9 tháng đầu năm 2025 ghi nhận mức tăng trưởng ấn tượng 16%, ngành thủy sản Việt Nam đang đối mặt với quý cuối năm dự báo “ảm đạm”. Tác động nặng nề từ chính sách thuế đối ứng 20% của thị trường Mỹ khiến Hiệp hội Chế biến và xuất khẩu thủy sản Việt Nam (VASEP) dự báo kim ngạch quý IV sẽ sụt giảm hơn 22%, buộc doanh nghiệp phải tăng tốc đa dạng hóa thị trường.

Theo số liệu từ VASEP, bức tranh xuất khẩu thủy sản 9 tháng đầu năm 2025 có nhiều điểm sáng, đạt tổng kim ngạch 8,36 tỷ USD, tăng 16% so với cùng kỳ năm 2024. Bà Lê Hằng, Phó Tổng Thư ký VASEP cho biết, kết quả này chủ yếu nhờ vào sự bứt phá ngoạn mục của nửa đầu năm, khi cá tra được Mỹ chính thức miễn thuế chống bán phá giá và hiệu ứng tâm lý các nhà nhập khẩu tăng cường mua hàng trước thời điểm Mỹ áp thuế đối ứng.

Các mặt hàng chủ lực đều ghi nhận kết quả tích cực trong 9 tháng. Tôm tiếp tục dẫn đầu với 3,4 tỷ USD, tăng 22% – mức tăng cao nhất trong ba năm. Cá tra giữ vị trí thứ hai với 1,6 tỷ USD, tăng 9% nhờ sự phục hồi ở các thị trường CPTPP và Trung Đông. Các mặt hàng hải sản khác như mực, bạch tuộc, nhuyễn thể có vỏ, và cua ghẹ đều duy trì tăng trưởng hai con số.

Tuy nhiên, đà tăng trưởng này đã bắt đầu chững lại rõ rệt trong quý III/2025. Số liệu cho thấy, kim ngạch xuất khẩu quý III/2025 chỉ đạt 2,7 tỷ USD, tăng 10% so với cùng kỳ. Mặc dù vẫn là một con số tăng trưởng, nhưng đã thấp hơn đáng kể so với mức tăng 16,7% của cả 6 tháng đầu năm. Sự hụt hơi này, theo bà Lê Hằng, chính là “phản ánh tác động rõ rệt” của cú sốc thuế quan từ thị trường Mỹ.

Cú sốc thuế 20% từ thị trường Mỹ

Bức tranh xuất khẩu quý III/2025 và dự báo quý IV/2025 đã bộc lộ rõ những thách thức lớn nhất mà ngành thủy sản Việt Nam phải đối mặt, với tâm điểm là các rào cản từ thị trường Mỹ.

Theo VASEP, chính sách thuế đối ứng 20% của Mỹ, bắt đầu áp dụng từ tháng 8/2025, đã giáng một đòn mạnh vào kế hoạch của nhiều doanh nghiệp. “Chính sách này khiến nhiều doanh nghiệp phải điều chỉnh kế hoạch và chuyển hướng thị trường”, VASEP nhận định. Trên thực tế, một số doanh nghiệp đã tốn hàng trăm tỷ đồng để đóng thuế khi xuất khẩu thủy sản sang Mỹ, khiến lợi nhuận bị bào mòn nghiêm trọng và sức cạnh tranh suy giảm.

Hệ quả trực tiếp là thị trường Mỹ, vốn là động lực tăng trưởng, đã giảm tốc trong quý III. Dù lũy kế 9 tháng, Mỹ vẫn đứng thứ hai (sau Trung Quốc) với 1,4 tỷ USD, tăng 8,4%, nhưng đà tăng này đã chững lại.

Tác động này được dự báo sẽ còn nặng nề hơn trong quý IV. VASEP đưa ra dự báo kém lạc quan cho quý cuối năm, với kim ngạch chỉ ước đạt 2,19 – 2,2 tỷ USD, giảm mạnh hơn 22% so với cùng kỳ năm 2024. Nguyên nhân chính được chỉ ra là tác động toàn diện của thuế đối ứng 20% và nguy cơ Mỹ có thể áp thuế chống bán phá giá (CBPG) cao đối với mặt hàng tôm.

Trong kịch bản ảm đạm này, các mặt hàng chủ lực như tôm và cá tra dự kiến sẽ giảm tốc đáng kể. Nghiêm trọng hơn, các mặt hàng cá ngừ, mực và bạch tuộc được dự báo sẽ sụt giảm sâu.

Chưa dừng lại ở đó, một rào cản kỹ thuật khác từ Mỹ là Đạo luật bảo vệ động vật có vú biển (MMPA), với phán quyết cấm nhập khẩu nhiều sản phẩm thủy sản đánh bắt của Việt Nam, dự kiến áp dụng từ năm 2026. Quy định này đang tạo ra tâm lý e ngại cho các nhà nhập khẩu và tạo thêm tác động tiêu cực tới hoạt động xuất khẩu thủy sản ngay từ quý IV/2025.

Những khó khăn chồng chất từ thị trường Mỹ, cộng thêm việc EU chưa gỡ bỏ “thẻ vàng” IUU, sự cạnh tranh gay gắt từ các đối thủ như Ấn Độ, Ecuador, và chi phí logistics tăng trở lại, đang khiến mục tiêu tổng kim ngạch xuất khẩu 11 tỷ USD cả năm 2025 trở nên “rất thách thức”.

Chuyển hướng thị trường, tìm cơ hội mới

Trong bối cảnh thị trường lớn nhất (Mỹ) gặp khó, bức tranh 9 tháng đầu năm cũng cho thấy nỗ lực “xoay trục” và đa dạng hóa thị trường đầy ấn tượng của cộng đồng doanh nghiệp thủy sản, mở ra những “cửa sáng” mới.

Điểm sáng lớn nhất chính là thị trường Trung Quốc. 9 tháng đầu năm, thị trường Trung Quốc và Hồng Kông đã nhập khẩu khoảng 1,8 tỷ USD thủy sản Việt Nam, tăng vọt 34% so với cùng kỳ 2024. Với sự giảm tốc của Mỹ, Trung Quốc đã vươn lên trở thành thị trường nhập khẩu thủy sản lớn nhất của Việt Nam và dự kiến sẽ giữ vững vị trí này trong cả năm 2025. Nhu cầu lớn và ổn định từ thị trường tỷ dân này đang là điểm tựa quan trọng nhất cho ngành.

Thị trường lớn thứ ba là Nhật Bản, với tổng kim ngạch đạt 1,3 tỷ USD trong 9 tháng, tăng 17% so với cùng kỳ. Đáng chú ý, VASEP nhận định thủy sản Việt Nam xuất khẩu sang Nhật đang “đánh chiếm” những phân khúc sản phẩm cao cấp hơn, có giá trị gia tăng cao, hứa hẹn mở ra đà tăng trưởng bền vững trong tương lai.

Trong khi đó, thị trường EU cũng ghi nhận tín hiệu tích cực khi nhập khẩu 884 triệu USD, tăng 13%. Theo VASEP, EU đã có động thái nới lỏng một số rào cản kỹ thuật đối với thủy sản nuôi trồng của Việt Nam, mở ra dư địa tăng trưởng mạnh cho các ngành hàng chủ lực như tôm và cá tra.

Hiệu quả từ việc tận dụng các Hiệp định tự do thương mại (FTA) cũng được thể hiện rõ. Khối thị trường CPTPP (không bao gồm Nhật Bản) tiếp tục tăng trưởng ấn tượng 25%. Một số thị trường khác như Hàn Quốc, Trung Đông cũng ghi nhận đà tăng trưởng hai con số, cho thấy nỗ lực đa dạng hóa thị trường để tránh rủi ro đang phát huy hiệu quả.

Nhìn về quý IV, dù VASEP dự báo tình hình chung tương đối ảm đạm, Cục Thống kê (Bộ Tài chính) lưu ý, cuối năm thường là giai đoạn cao điểm nhập khẩu thủy sản ở các thị trường lớn để phục vụ lễ hội. Do đó, vẫn còn cơ hội để doanh nghiệp Việt bứt phá, khẳng định vị thế nếu tập trung khai thác đúng thị trường.

Cục Thống kê cũng chỉ ra xu hướng tiêu dùng toàn cầu đang dịch chuyển mạnh sang các sản phẩm an toàn, thân thiện với môi trường và có chứng chỉ bền vững. Đây chính là cơ hội để doanh nghiệp tăng năng lực cạnh tranh và tăng tốc đa dạng hóa thị trường.

Với những diễn biến hiện tại, VASEP dự báo kim ngạch cả năm 2025 sẽ về đích ở mức 10,5 tỷ USD, tăng khoảng 5% so với năm 2024. Đây là một mức tăng trưởng khiêm tốn hơn nhiều so với kết quả 9 tháng, nhưng là một nỗ lực đáng kể trong bối cảnh “cơn bão thuế” từ Mỹ.

Nhìn sang năm 2026, tình hình quý I được dự báo sẽ tiếp tục giảm do tác động dây chuyền từ các rào cản thuế và quy định MMPA. Tốc độ phục hồi của ngành từ quý II/2026 trở đi sẽ phụ thuộc lớn vào khả năng tháo gỡ các rào cản về thuế, nỗ lực gỡ “thẻ vàng” IUU, cùng chiến lược đa dạng hóa thị trường và nâng cao tỷ trọng hàng chế biến giá trị gia tăng.

Bình An