Ngăn chặn H2S trong ao nuôi

Váng tảo nổi trên mặt nước cần được dọn sạch. Ảnh: NTT

H₂S là khí cực độc hình thành trong điều kiện yếm khí, thường xuất hiện tại đáy ao nuôi do bùn và chất thải tích tụ. Loại khí có mùi trứng thối này có thể gây chết tôm âm thầm vào ban đêm, khiến người nuôi mất đến 10% sản lượng sau mỗi vụ.

Độc tính của H₂S tăng mạnh khi pH, ôxy và nhiệt độ giảm, ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe và tỷ lệ sống của tôm. Do đó, việc chủ động cải tạo ao, duy trì môi trường ổn định và xử lý kịp thời khi H₂S vượt ngưỡng là yếu tố then chốt để bảo vệ thành quả nuôi trồng.

Nguyên nhân

H2S là khí cực độc có mùi đặc trưng (mùi trứng thối). Nó được sinh ra do vi khuẩn tiêu thụ muối Sulphate phân hủy các chất hữu cơ trong điều kiện yếm khí dưới nước hoặc trong điều kiện ẩm ướt.

Trong ao nuôi tôm, bùn và chất thải tích tụ đáy ao là nơi sinh ra H2S, loại khí này khi đã hiện diện trong ao có thể gây chết tôm thầm lặng hàng đêm. Theo khảo sát, người nuôi tôm sau mỗi vụ có thể mất khoảng 10% sản lượng tôm bị chết do khí độc H2S.

Tác động

Độc tính của H2S phụ thuộc vào 3 thông số chính: pH, nhiệt độ và ôxy hòa tan. H2S cản trở quá trình vận chuyển ôxy của tôm. Nồng độ ôxy hòa tan trên 3 ppm hỗ trợ ngăn chặn sự hình thành H2S. Khi tất cả 3 yếu tố pH, ôxy và nhiệt độ thấp khiến thì H2S lại càng nguy hiểm hơn.

Trong ao nuôi, H2S gây thiếu hụt ôxy trầm trọng, tác động rất xấu đến tốc độ tăng trưởng và tỷ lệ sống của tôm. Nồng độ H2S trong nước ao từ 0,01 đến 0,02 ppm thì tôm sẽ bị nhiễm độc và chết hàng loạt. H2S là nguyên nhân gây nhiều thiệt hại cho người nuôi. Đối với tôm sú, thường sống tập trung ở đáy ao; đây là nguyên nhân khiến tôm bị stress và yếu, dễ bị cảm nhiễm vi khuẩn Vibrio, hoặc nghiêm trọng hơn là tôm sẽ bị chết (hội chứng tháng nuôi đầu).

Giải pháp ngăn ngừa

• Cải tạo ao tốt từ đầu vụ nuôi. Ao phải thoáng để làm tăng ôxy hòa tan của nước nhằm tránh hiện tượng yếm khí. Các máy quạt nước cần hoạt động liên tục nhằm đảm bảo lượng ôxy hòa tan > 5 ppm khi tôm còn nhỏ. Váng tảo nổi trên mặt nước cần được dọn sạch.
• Không nên nuôi ở vùng đất đáy cát và khu vực xì phèn nặng.
• Khu vực có đáy ao phần lớn nằm trong vùng xì phèn, người nuôi cần xử lý đáy bằng vi sinh định kỳ để kìm hãm sự phát triển của H2S.
• Giữ pH trong khoảng 7,8 – 8,3 trong suốt vụ nuôi. Khoảng dao động pH trong ngày phải nhỏ hơn 0,4.
• Kiểm soát chặt chẽ lượng thức ăn.

Người nuôi nên cẩn thận và phải có hành động kịp thời khi mưa lớn, tảo tàn và lột xác. Đặc biệt, khi trời mưa, nước mưa có tính axit sẽ làm giảm độ pH và khiến khí độc H2S nguy hiểm hơn. Lúc này, người nuôi cần duy trì hoạt động của quạt nước, giảm lượng thức ăn (khoảng 50%) hoặc đợi khi hết mưa (30 phút) mới cho ăn. Đồng thời, rải vôi quanh vùng rìa chất thải nhằm đảm bảo pH trên 7,5.

Xử lý

Khi phát hiện ao có hàm lượng khí độc H2S vượt ngưỡng cho phép, ngay lập tức cắt giảm lượng thức ăn 30 – 40% trong ít nhất 3 ngày cho đến khi các điều kiện trở lại bình thường.

• Tăng cường sục khí ngay lập tức (nhưng lưu ý về sự xáo trộn bùn trong quá trình lắp đặt thiết bị sục khí mới).
• Thay nước để đảm bảo duy trì nước sạch và sử dụng chế phẩm sinh học ổn định môi trường ao nuôi.
• Sử dụng vôi để tăng pH đến hơn 7,8.
• Sử dụng các vi sinh vật có thể tiêu thụ H2S như Paracoccus pantothrophus.

Nguyễn Hằng